Nieuw klimaatrapport bevestigt nood aan sociale klimaatrevolutie
Deze week publiceerde het internationale klimaatpanel van de Verenigde Naties (IPCC) zijn nieuwste wetenschappelijk rapport over de klimaatcrisis. De conclusies zijn duidelijker dan ooit en ze zijn ronduit onthutsend. De opwarming van de aarde gaat nog sneller dan voorspeld en treft nu al élke regio op aarde. Enkel “onmiddellijke, snelle en grootschalige actie” kan de ergste gevolgen van de klimaatcrisis nog tegenhouden. Het vraagt dus niets minder dan een sociale klimaatrevolutie. Een CO2-taks of andere marktoplossingen lossen niets op en zijn asociaal. Als we het klimaat willen redden, zullen we de multinationals en de overheid moeten aanpakken.
Het IPCC-rapport(1) is geen nieuwe wetenschappelijke studie, maar een analyse en evaluatie van de meest recente wetenschappelijk kennis over de klimaatverandering. Het rapport analyseerde daarvoor 14.000 wetenschappelijke publicaties. Het is dus het beste overzicht ooit van de huidige stand van zaken van onze kennis over het klimaat.
De eerste conclusie van het rapport is dat de menselijke invloed op het klimaat onbetwistbaar is: “Het staat buiten kijf dat de atmosfeer, de oceaan en het land door de invloed van de mens zijn opgewarmd.” In vorige klimaatrapporten was dat nog “heel erg waarschijnlijk”, maar door betere observaties, satellietdata en modellen is de wetenschappelijk zekerheid bijna totaal: het klimaat warmt op en dat komt “onweerlegbaar” door de uitstoot van broeikasgassen.(2)
De opwarming van de aarde die we nu meemaken is ongezien in de laatste 2.000 jaar. De recente veranderingen in het klimaat gaan snel, zijn overal zichtbaar en worden steeds intenser. De gevolgen zijn nu al duidelijk voelbaar: hittegolven, hevige neerslag, droogte en andere weerextremen komen steeds vaker en intenser voor. De verwoestende overstromingen in de provincie Luik en in Duitsland, of de vernietigende bosbranden in Griekenland en Turkije zijn daar jammer genoeg duidelijke voorbeelden van. En het zijn de gewone werkmensen en de armsten die het grootste slachtoffer zijn van de klimaatcrisis.
Een andere schrikwekkende conclusie van het rapport is dat bepaalde veranderingen onomkeerbaar zijn. Door onze uitstoot in het verleden zijn bijvoorbeeld de zeespiegelstijging, de stijging van de oceaantemperatuur en het smelten van de Groenlandse ijskap niet meer te vermijden. Andere veranderingen kunnen wél nog vertraagd en zelfs helemaal stopgezet worden als we de klimaatcrisis tegengaan.
Elke tiende van een graad telt
Het rapport stelt dat élke ton CO2 bijdraagt aan de klimaatverandering en dat met elke tiende van een graad temperatuurstijging de gevolgen erger worden. In het klimaatakkoord van Parijs spraken alle landen onderling af om de klimaatopwarming te beperken tot ruim onder de 2 graden en te streven naar maximaal 1,5 graden opwarming. Uit een eerder rapport van het IPCC bleek dat het verschil in gevolgen tussen 1,5 graden en 2 graden opwarming zeer groot is.(3) We moeten dus alles op alles zetten om de wereldwijde opwarming te beperken tot 1,5 graden.
Grafiek: de 5 klimaatscenario's uit nieuwe klimaatrapport
In het nieuwe rapport worden de stijging van de temperatuur en de gevolgen ervan, bepaald voor vijf klimaatscenario’s, in functie van de evolutie van de wereldwijde uitstoot: zeer lage, lage, gemiddelde, hoge, zeer hoge uitstoot. Hieruit blijkt dat we midden deze eeuw sowieso de grens van 1,5 graden (minstens tijdelijk) gaan overschrijden. Enkel in het “zeer lage” scenario stijgt de temperatuur net iets meer dan 1,5 graden, om vervolgens te stabiliseren net onder de 1,5 graden op het einde van deze eeuw.
De wereldwijde opwarming beperken tot 2 graden lukt enkel en alleen als de wereldwijde uitstoot ten laatste tegen 2050 netto nul is. Zo niet, dan zullen we midden deze eeuw de grens van 2 graden temperatuurstijging overschrijden. De gevolgen van de klimaatcrisis zijn dan niet meer te overzien.
Kunnen we de opwarming nog tegen gaan?
Ja. Het IPCC stelt duidelijk dat het nog mogelijk is om de ergste gevolgen van de klimaatverandering tegen te gaan. Maar dat lukt enkel als er “onmiddellijk, snelle en grootschalige reducties” komen in onze uitstoot. Het IPCC windt er geen doekjes om: het klimaat dat we zullen ervaren in de toekomst, hangt af van de keuzes die we nú maken.
Om de opwarming te beperken tot 1,5 graden mogen we nog maximaal 500 gigaton CO2 uitstoten, terwijl we vandaag ongeveer 40 gigaton per jaar uit stoten. We moeten dan binnen 25 jaar netto naar nul uitstoot evolueren en onze uitstoot binnen de tien jaar wereldwijd halveren. Daarvoor is niet minder dan een sociale klimaatrevolutie nodig. Dat betekent een grootschalige, geplande en gecoördineerde inspanning om het gebruik van fossiele brandstoffen volledig stop te zetten. Dat betekent dat we de levensnoodzakelijke klimaatinvesteringen in openbaar vervoer, isolatie, hernieuwbare energie, onderzoek en andere hefbomen niet kunnen overlaten aan de markt, maar dat de overheid moet ingrijpen. Uitstel of verder gerommel in de marge is niets minder dan schuldig verzuim.
“De mens” verantwoordelijk?
Dat de menselijke invloed op het klimaat wetenschappelijk vaststaat, wil niet zeggen dat “de mens” of “wij” allemaal even verantwoordelijk zijn. De grote multinationals en allerrijksten zijn verantwoordelijk voor het grootste deel van de CO2-uitstoot. In België stoten vijf multinationals bijna evenveel uit als alle gezinnen samen. En volgens een internationale studie zijn honderd multinationals verantwoordelijk voor 71% van de wereldwijde uitstoot tot nu toe.
Dat betekent dat we de multinationals moeten verplichten om de omslag te maken naar een klimaatneutrale productie. Dat is ook goed voor de werkgelegenheid, maar het vergt massale investeringen. Die kost mogen de grote vervuilers niet afschuiven op de gewone werkmensen of op de overheid. Ze moeten zelf investeren in de omschakeling van hun productieprocessen. De leefbaarheid van onze planeet moet voorgaan op het winstbejag.
De klimaatcrisis is en blijft een systeemcrisis. Zolang we dit niet erkennen en de grote vervuilers niet verplichten de omslag te maken, zullen we de klimaatcrisis niet kunnen tegengaan. De slogan van de klimaatbeweging is niet voor niets “System change, not clmate change” (Systeemverandering, geen klimaatverandering).
De klimaatbeweging riep al op tot een nieuwe, grote nationale betoging #BacktoTheClimate op 10 oktober. Afspraak in Brussel!
1 Je kan de Engelse samenvatting (42 pagina’s) hier downloaden: https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/