Een openbare bank ten dienste van de mensen, private banken onder controle

De winsten van de banken actief in België scheren hoge toppen. De winstpercentages liggen hoger dan het Europese gemiddelde. De vier grote banken, die 80 procent van de Belgische spaargelden beheren, maken van die quasi-monopolistische positie gebruik om hun eigen zakken te vullen.

De hoge winsten gaan ten koste van de klanten van de banken - de huishoudens, de zelfstandigen en kmo's - die te maken krijgen met kantoren die sluiten, steeds minder geldautomaten, hogere bankkosten, lage spaarrentes maar torenhoge rentes op leningen, en beperkingen op de verstrekte kredieten.

De regering weigert in te grijpen en beweert dat de markt zijn gang moet kunnen gaan. Maar wanneer diezelfde zucht naar winst de banken aan de rand van het faillissement brengt, zoals in 2008, kan de overheid niet snel genoeg met miljarden over de brug komen.

"Er is geen magisch geld", vertelde Emmanuel Macron de verpleegkundigen die hem smeekten om meer te investeren in de gezondheidszorg. Toch hebben we de afgelopen 15 jaar geleerd dat dit allemaal zeer relatief is. Het hangt er maar net vanaf wie er om geld vraagt. In 2008 vielen de miljarden euro's als manna uit de hemel om de banken van een faillissement te redden. In België wist de regering in één nacht 27 miljard euro bijeen te garen voor Fortis, ING, KBC en Dexia (het vroegere Belfius). Over een periode van tien jaar heeft de Europese Unie 1500 miljard euro uitgetrokken om banken en verzekeraars te steunen, waarmee ze de zwaarst gesubsidieerde sector in de samenleving zijn geworden. Bovendien explodeerde hierdoor onze staatsschuld en moesten we jarenlang de broekriem aanspannen om het tekort aan te vullen.

De massale redding van de banken ging gepaard met plechtige beloften en mooie woorden: men zou de financiële wereld radicaal gaan hervormen. Maar zoals iedereen vandaag kan zien, is er niets veranderd in de banksector. Nieuws over banken in moeilijkheden in het buitenland (Crédit Suisse, Silicon Valley Bank enz.) horen we steeds vaker, en net als in 2008 gebruiken regeringen overheidsgeld om ze uit de brand te helpen. Banken zijn nog altijd too big too fail.

Tussen de crises door is het altijd business as usual voor de grote banken en hun aandeelhouders. In 2022 boekte BNP Paribas Fortis een historische winst van meer dan 10 miljard euro. ING en KBC presteerden ook goed. Deutsche Bank, die momenteel "de markten zorgen baart", zal zeker aanspraak maken op overheidssteun als het in de problemen komt. Toch heeft de bank tien opeenvolgende kwartalen winst gemaakt en boekte het in 2022 een winst van meer dan 5 miljard euro.

Ondertussen zien gezinnen hun spaargeld slinken. Terwijl de inflatie varieert van 4 tot meer dan 10 procent, blijft de rente op spaarrekeningen steken op minder dan 1 procent. Mensen die willen lenen om een auto of een huis te kopen hebben het niet makkelijk: daar schiet de rente net wel omhoog naar tussen de 4 en 6 procent. Klanten worden uitgekleed door steeds duurdere diensten, kantoren en geldautomaten worden opgedoekt, het personeel wordt uitgebuit, er zijn massale ontslagrondes, grootschalige belastingontduiking ... En nog altijd draaien de winstpompen op volle toeren.

Daarom stellen wij drie maatregelen voor. Ten eerste vormen we Belfius om tot een echte openbare bank ten dienste van de mensen. Ten tweede creëren we een openbare investeringsbank die publieke investeringsfondsen inzet om aan onze sociale en klimaatbehoeften te voldoen. Ten derde brengen we particuliere banken onder controle.

Om de zoveel jaar worden de verliezen afgewenteld op de bevolking, nadat particuliere aandeelhouders grote dividenden ontvangen hebben op de ruggen van gezinnen en werknemers in de sector. Dat is het systeem waarmee we willen breken. Daarom is een openbare banksector van strategisch belang. Het is de maatschappij die de systemische banken moet beheren zodat ze niet onderworpen worden aan de grillen van bankiers en financiers. We moeten een nieuwe grote overheidsbank opzetten om het spaargeld van de burgers te beschermen en om particulieren kredieten en verzekeringen aan te bieden. Een overheidsbank die investeert in plaats van speculeert.

In België bestaat een grote bank, Belfius, die sinds 2011 voor 100 procent in handen is van de staat. Maar in plaats van die kans met beide handen te grijpen en er een echte openbare bank van te maken, verkozen opeenvolgende regeringen om Belfius te laten beheren als een privébank: met steeds hogere prijzen voor de diensten, kantoren die sluiten, bankautomaten die verdwijnen en snoeien in het personeelsbestand. Het toppunt van hypocrisie: terwijl Belfius haar voortbestaan te danken heeft aan een reddingsoperatie van de overheid die meerdere miljarden euro's heeft gekost, had de directie van de bank in 2022 het lef om te verklaren dat de openbare investeringsprojecten die door de PVDA werden voorgesteld, de overheidsfinanciën in gevaar zouden brengen.

De boodschap was meteen duidelijk: magisch geld is er alleen voor de bankreuzen, niet voor sociale noden. We willen afstappen van dit model en Belfius omvormen tot een openbare bank. Belfius 2.0, een bank onder democratische controle en ten dienste van de mensen en het klimaat.

We hebben massaal overheidsinvesteringen nodig om de klimaatuitdaging en sociale noden het hoofd te bieden. Hernieuwbare en goedkopere energie ontwikkelen, openbare en betaalbare woningen bouwen, een doeltreffend en goedkoop openbaar vervoersnetwerk opzetten, investeren in openbaar digitaal onderzoek en een toegankelijke en efficiënte openbare gezondheidszorg - dat is hoe we de switch willen en moeten maken naar de maatschappij van morgen. Om deze uitdagingen aan te gaan, moeten we de komende tien jaar zo'n 16 miljard euro per jaar investeren.

Rechtse opiniemakers gooien de armen al in de lucht. Daar is geen geld voor, zeggen ze. Maar niet alleen voor de banken werd magisch geld gevonden. Terwijl restauranthouders, café-eigenaren en kappers vochten om het hoofd boven water te houden tijdens de coronacrisis, kwam een aanzienlijk deel van de coronamiddelen terecht bij Shell, Total, Siemens, Volkswagen en LVMH. Na het eerste jaar van de gezondheidscrisis werd Bernard Arnault, de baas van LVMH en de Fransman die als fiscale vluchteling in Brussel verblijft, maar liefst 100 miljard euro rijker. Volgens Oxfam zijn er tijdens de pandemie 573 mensen lid geworden van de miljardairsclub, dat is elke 30 uur een nieuwe miljardair. Tijdens de twee jaar durende crisis groeide het vermogen van de allerrijksten sneller dan in de voorgaande 23 jaar. Nu de geopolitieke spanningen oplopen, zijn het de wapengiganten die slapend rijk worden. De Duitse regering vond plots 100 miljard euro om F-35's en andere wapens aan te schaffen. In ons land heeft de regering jaarlijks 5 miljard euro extra vrijgemaakt voor de militaire begroting. Zonder dat hier ook maar enig debat over werd gevoerd. Wapenproducenten Dassault en Lockheed Martin varen er wel bij. Vorig jaar werd wereldwijd meer dan 2000 miljard euro uitgegeven aan wapens, drie keer meer dan aan schone energie.

Met de switch willen we die bladzijde omslaan. Geen verspilling van overheidsgeld meer. Vanaf nu willen we doordacht en verstandig investeren in openbare infrastructuur. Zo vloeit elke euro rechtstreeks terug naar de samenleving. Om deze investeringen in goede banen te leiden en voldoende geld op te halen, willen we een nieuwe openbare investeringsbank oprichten die de drijvende kracht zal zijn achter de transformatie van onze samenleving. De nieuwe bank zal een beroep doen op het spaargeld van de Belgen. De bank zal ook putten uit de middelen die vrijkomen door het belasten van de grootste vermogens, het bestrijden van belastingontduiking en het stopzetten van giften aan de allerrijksten.

Wij hebben deze overheidsbank 2.0 nodig en wel om ten minste zeven redenen.

Eén. Deze bank zal zich afzijdig houden van de superspeculatieve internationale kapitaalmarkten en zal dus beschermd zijn tegen risicovolle investeringen die zo veel andere banken aan de rand van de afgrond brachten. Ze zal een staatsgarantie op bankrekeningen bieden.

Twee. Een overheidsbank biedt depositohouders een gewaarborgde rentevoet en particulieren goedkope leningen. Zij moet jonge gezinnen in staat stellen om voordelige leningen af te sluiten voor de aankoop van een huis (aangepast aan hun financiële mogelijkheden). De overheidsbank zal haar klanten eenvoudige, begrijpelijke leningen aanbieden, met eenvoudige regels zoals vaste rentevoeten. De cowboy-praktijken die de ondergang betekenden van Dexia behoren tot het verleden. Over financiële producten wordt meer informatie verstrekt dan enkel wat cijfers over de financiële rentabiliteit. Die informatie moet voor zoveel mogelijk mensen begrijpelijk zijn. Op die manier zijn de klanten van de bank op de hoogte van wat er met hun bankdeposito’s gebeurt.

Drie. Een overheidsbank is goedkoper. Privébanken zijn bijzonder inventief als het erom gaat hun klanten voor de kleinste dienst te laten betalen. Dat is logisch: hun doel is maximale winst en daarvoor worden alle truken van de foor gebruikt. Kleine ondernemingen en winkeliers zijn daar net zo goed slachtoffer van als ze exorbitante abonnementen moeten afsluiten om hun klanten elektronische betaaldiensten aan te bieden. Bij onze overheidsbank kunnen gezinnen en kleine ondernemingen gratis betalingen en geldopnames doen. Alle andere diensten zullen vergoed worden tegen kostprijs.

Vier. Een overheidsbank behandelt mensen niet als nummers. Belfius 2.0 verbindt bereikbaarheid aan kwaliteitsvolle informatie en ontwikkelt voor de klanten nieuwe gebruiksvriendelijke banktechnologieën. Deze bank biedt ook hulp aan bij het beheren van hoge schulden zodat er minder mensen ‘failliet’ gaan. Wij garanderen dat de bankdiensten in het hele land toegankelijk zijn. De overheidsbank zal een netwerk van geldautomaten opzetten dat alle wijken en gemeenten dekt en waar gratis cashverrichtingen kunnen worden gedaan. Het netwerk van bankkantoren in elke wijk blijft behouden of wordt zelfs uitgebouwd. De kantoren bieden behalve internetbankieren en automaten ook gratis raad aan hun klanten. Niet alle gebruikers zijn immers in staat om digitale instrumenten te gebruiken.

Vijf. Een overheidsbank is ook een garantie dat in de maatschappij geïnvesteerd wordt: in energiebesparing voor particulieren, duurzame economie en hulp aan kmo’s. Deze bank levert een bijdrage aan de lokale economische ontwikkeling omdat zij ten dienste staat van gemeenten en de sociale sector en omdat zij gemeentelijke investeringen in overheidsdiensten steunt (de bouw van scholen, sportzalen ...). Gemeenten zullen verantwoordelijk zijn voor een derde van de openbare investeringen. De overheidsbank biedt aantrekkelijke leningen aan aan zelfstandigen en kleine ondernemingen met een sociaal en ecologisch doel of die personen in dienst nemen die ver van de arbeidsmarkt af staan. De overheidsbank zal niet investeren in wapenhandel of in projecten die schadelijk zijn voor het leefmilieu.

Zes. Een overheidsbank kan opnieuw de bevoorrechte schuldeiser van de staat en de gemeenten worden. Vandaag leggen privébanken een hoge rentevoet op aan de openbare schuld. Natuurlijk is het gemakkelijker om zulke schulden met een overheidsbank opnieuw te onderhandelen.

Zeven. Een overheidsbank voert een correct personeelsbeleid. Zij zet bankbedienden niet onder hoge druk. Zij bant onbetaalde overuren en de stress om tot elke prijs bepaalde cijfers te halen.

Wij willen een echte overheidsbank oprichten die start met het kapitaal van de huidige Belfius Bank. Belfius werd in 2011 overgenomen door de Belgische staat na het tweede faillissement van Dexia, voor een bedrag van 4 miljard euro. Verdeeld over de Belgische bevolking komt dat neer op 363 euro per persoon.

Belfius bestaat alleen nog dankzij het geld van de overheid. De Belgische staat is de enige aandeelhouder. Toch gedraagt Belfius zich als een privébedrijf. Het enige doel lijkt de bank zo rendabel mogelijk te maken om Belfius later voor de hoogst mogelijke prijs van de hand te kunnen doen. De herstructureringen, personeelsinkrimping en sluiting van kantoren van de laatste jaren zijn daar het bewijs van.

Belfius is op dit ogenblik een bank met overheidsgeld die als een privébank beheerd wordt:

• Leningen en beleggingsproducten worden aan particulieren verkocht zonder ernstig rekening te houden met de impact ervan op maatschappij en leefmilieu.
• De opbrengsten uit de financiering van gemeenten en de sociale sector worden gemaximaliseerd, zonder er nog maar aan te denken dat een bank ook de rentelasten van gemeenten kan verlichten.
• Het enige wat telt in de dienstverlening aan de klanten is rentabiliteit, ook als de toegankelijkheid van de dienstverlening daaronder lijdt. Zowel het aantal Belfius-agentschappen als het aantal bedienden is sterk gekrompen. Er verdwijnen sinds 2011 zo’n vijftien agentschappen per jaar en het personeelsbestand ging met 20 procent naar beneden sinds de staat Belfius verwierf.

De nettowinst van de bank steeg sinds 2012 van 415 euro naar 606 miljoen euro in 2017 en tot 975 miljoen in 2022. De dividenden hebben in 2022 met 385 miljoen euro een recordhoogte bereikt.

Onder de regering-Michel werd Belfius bijna verkocht en opnieuw naar de beurs gebracht. De Vivaldi-regering heeft deze privatiseringsplannen nooit officieel opgeborgen, maar ze heeft ze ook nooit uitgevoerd. Zolang Belfius nog onder overheidscontrole staat, kunnen we haar een andere koers doen inslaan. Dat is ook de mening van het brede platform van verenigingen, vakbonden en organisaties “Belfius is van ons”.

Een overheidsbank moet onder democratische controle staan met bestuurders die ten dienste staan van de bevolking. We richten een controlecommissie op die bestaat uit vakbonden, consumenten- en burgerverenigingen. Deze commissie zal een scenario uitwerken om tot een echte overheidsbank 2.0 te komen die ten dienste staat van het publiek. De commissie zal ook verantwoordelijk zijn voor de controle van de bank, met verschillende prioriteiten:

• Bestuurders krijgen geen mandaat in private raden van bestuur. Bestuurders mogen niet meer dan één functie tegelijk bekleden. Er komt een vaste, begrensde vergoeding voor de directieleden van de bank, zonder gouden handdruk.
• De leden van deze commissie hebben recht op begrijpelijke informatie over de gefinancierde projecten. Zij hebben een vetorecht tegen managementbeslissingen die niet stroken met de filosofie van de bank. In dat geval wordt de beslissing geblokkeerd en moet de directie een alternatief voorstel doen.
• Wij geven burgers het recht om gedetailleerde informatie op te vragen over bankactiviteiten en over subsidies die aan bedrijven worden verstrekt.
• We blokkeren investeringen in hedge funds, fossiele brandstoffen en beleggingsfondsen die bijdragen aan de vernietiging van werkgelegenheid.

Deze democratische controle staat haaks op het huidige beheer van Belfius. Er heeft geen fundamenteel publiek debat plaatsgevonden over de rol van de bank, haar bestuur en haar toekomst sinds de staat de controle heeft overgenomen. Er werden nochtans miljarden aan openbare middelen in geïnjecteerd. Op dit ogenblik verdient Marc Raisière, de voorzitter van het directiecomité van Belfius zo'n 700.000 euro per jaar. Een obsceen salaris voor een bank die gered werd met het geld van gewone mensen. Het weerhield hem er niet van om op het hoogtepunt van de coronacrisis te verklaren dat de faillissementen van restaurants en cafés misschien geen slechte zaak waren in termen van de 'sanering' van de economie.

Niemand zal ontkennen dat de bezuinigingen op investeringen in de afgelopen decennia een zware tol hebben geëist van de samenleving. Het feit dat ons land een investeringsplan nodig heeft kan al evenmin ontkend worden. De rampzalige omstandigheden waarin de NMBS en De Lijn zich bevinden, de wachtlijsten in de gezondheidszorg, het tekort aan leerkrachten en zorgpersoneel, het buitensporige aantal verkeersongevallen, de trage transitie naar groene energie, de steeds groter wordende groep langdurig zieke werknemers, de wooncrisis… De crisissen die zich nu opstapelen zijn het resultaat van keuzes uit het verleden.

Om deze spiraal te doorbreken en tegemoet te komen aan de huidige en toekomstige sociale en klimaatbehoeften, willen we een openbare investeringsbank oprichten naar het Duitse model van de Kreditanstalt für Wiederaufbau (KfW, Duitse kredietinstelling voor wederopbouw). Deze overheidsbank bestaat al tientallen jaren en is een toonbeeld van stabiliteit. "De veiligste bank ter wereld", wordt vaak gezegd. Ze is volledig in handen van de Duitse overheid en haalt geld op bij spaarders om overheidsinvesteringen te financieren. Dankzij deze bank blijven deze investeringen buiten de begroting en zijn ze dus niet onderworpen aan het dictaat van de begrotingsdiscipline van de Europese Unie. Zo heeft Duitsland enorme vooruitgang weten te boeken op het gebied van hernieuwbare energie en woningisolatie.

Net als in Duitsland willen we dat onze nieuwe openbare investeringsbank de drijvende kracht wordt achter een grote campagne om huizen te isoleren en te renoveren. De bank zal rentevrije leningen kunnen aanbieden aan huiseigenaren en kleine ondernemingen die hun huis of bedrijf energiezuiniger willen maken. De lening wordt dan op korte termijn terugbetaald met het geld dat is uitgespaard door het gedaalde energieverbruik. Zodra de lening is terugbetaald, kunnen huiseigenaren voluit profiteren van hun lagere rekeningen, of een nieuwe lening afsluiten om de volgende stap te nemen en zonnepanelen of een warmtepomp te installeren. Dit systeem is veel doeltreffender dan het toekennen van premies, waarbij huiseigenaren momenteel eerst het volledige bedrag moeten voorschieten of een dure lening bij een privébank moeten afsluiten. De bank zal ook het kapitaal verschaffen dat nodig is om de grote overheidsprojecten van de switch op het gebied van energie, vervoer, technologie en gezondheid te financieren.

De nieuwe openbare investeringsbank heeft zichzelf het bescheiden doel gesteld om 16 miljard euro per jaar op te halen bij Belgische spaarders, oftewel 1 procent van alle spaargelden. Door 4 procent van alle jaarlijks in België geproduceerde rijkdom te investeren in grote sociale en klimaatprojecten, bereiden we ons voor op de toekomst. Dankzij deze investeringen blazen we de economie nieuw leven in. De switch zal honderdduizenden nieuwe banen opleveren in de gezondheidszorg, het openbaar vervoer, de bouw, nieuwe technologieën en hernieuwbare energiebronnen. Van arbeiders tot wetenschappers, van technici tot kunstenaars: er is voor ieder wat wils. Een planmatige aanpak van energie, vervoer en huisvesting zal ons ook beschermen tegen klimaatrampen en de astronomische kosten die hiermee gepaard gaan als we op het huidige niveau blijven uitstoten. Bovendien is het isoleren van huizen niet alleen goed voor het klimaat, maar ook voor de portemonnee. Als we als samenleving de vruchten kunnen plukken van publieke innovatie in de gezondheidszorg of technologie, zullen we aanzienlijke inkomsten verwerven en kosten besparen. Net zoals bij Belfius 2.0 wordt transparantie en democratische controle verzekerd.

Naast het verzamelen van spaargeld kunnen extra middelen worden toegevoegd door degenen met de sterkste schouders meer te laten bijdragen. Een miljonairstaks (een belasting van 1 procent op vermogens van meer dan een miljoen euro netto, exclusief huisvesting) zal het startkapitaal bijeenbrengen dat nodig is om de nieuwe overheidsbank op te richten. Dat kapitaal zal vervolgens worden gebruikt om de overheidsdiensten te verbeteren en de sociale zekerheid te versterken. Extra middelen kunnen ook gevonden worden door een einde te maken aan de belastingvoordelen voor de allerrijksten en door de strijd aan te binden tegen belastingontduiking. Legale belastingontwijking en daadwerkelijke belastingontduiking zijn samen goed voor veel meer dan de 16 miljard euro per jaar. Daar kan de nieuwe openbare investeringsbank veel nuttige projecten mee ondersteunen.

De hoge bankwinsten belasten

De afgelopen jaren hebben de banken enorme winsten geboekt. Het rendement op eigen vermogen van de vier grootste banken (BNP Paribas Fortis, KBC, ING en Belfius) is hoger dan 10 procent. Nergens in Europa is het rendement hoger.

In 2022 hebben deze vier grote banken hun aandeelhouders torenhoge dividenden uitgekeerd: 26 keer meer dan de rente die zij betalen aan hun miljoenen spaarders.

Net als in de energiesector of de agrovoedingssector moeten deze overwinsten specifiek belast worden. Daarom voeren we, naast de vennootschapsbelasting, een belasting van 50 procent in op het deel van de bankwinsten dat hoger is dan 5 procent rendement op eigen vermogen.

Voldoende geldautomaten en bankkantoren

Een van de manieren van de banken om hun winst te maximaliseren is om voortdurend te besparen op de klantenservice. Ooit jaagden de banken klanten weg van kantoren en stuurden ze ze naar bankautomaten om hun geld op te nemen. Zo konden duizenden werknemers ontslagen worden om de loonkosten te drukken (de sector telde 45.500 werknemers in 2022, tegenover 75.000 in 2008). Maar daarna begonnen ze het aantal geldautomaten in te perken. In 2013 hadden we er in België 8707. In 2021 waren het er nog slechts 5933.

De banken hadden een samenwerkingsplan aangekondigd om de spreiding van geldautomaten over het land te verbeteren. Maar twee grote problemen staken de kop op. Enerzijds zijn ze er niet in geslaagd om één netwerk te vormen. Nu zijn er dus twee: Batopin, dat de vier grootste banken verenigt, en Jofico, dat andere banken samenbrengt. Aan de andere kant betekende een "betere spreiding" van geldautomaten eigenlijk een "betere vermindering" van het aantal automaten.

Deze afname werd bekrachtigd door de regering, die in maart 2023 een overeenkomst bereikte met de banksector. Volgens het akkoord zullen er eind 2025 2369 locaties zijn met 4061 bankautomaten. Per hoofd van de bevolking is dit 2,2 keer minder dan het gemiddelde in de eurozone.

De PVDA heeft een wetsvoorstel ingediend om het aantal geldautomaten te verhogen. Deze zouden worden beheerd door één overheidsinstantie die volledig door de banken wordt gefinancierd. Geldautomaten moeten worden geïnstalleerd in overeenstemming met de volgende regels:

• Ten eerste garanderen we de aanwezigheid van een bankautomaat in elk van de 2359 gemeenten van het land (gemeenten van voor de fusie). Ten tweede moeten alle bewoners een automaat kunnen bereiken binnen 15 minuten wandelen van hun huis, dat wil zeggen, maximaal 1,2 km over de weg (of maximaal 5 km in dunbevolkte gebieden).

Daarnaast mogen er geen bankkantoren meer sluiten. Op die manier zorgen we ervoor dat burgers toegang hebben tot alle bankdiensten en dat lokaal bankkantoorpersoneel beschikbaar is om aan de behoeften van consumenten te voldoen.

De kloof tussen spaarrente en leenrente verkleinen

Zonder enige vorm van democratische controle heeft de Europese Centrale Bank besloten om haar belangrijkste rentetarieven vanaf juni 2022 aanzienlijk te verhogen, met negatieve gevolgen voor de economische groei, de overheidsschuld, de rentelast van huishoudens met schulden ... en zonder echt positief effect voor de spaarders.

Terwijl de banken de rente op leningen snel hebben verhoogd, hebben ze de spaarrentes maar mondjesmaat opgekrikt. Bij de grootste bank van het land, BNP Paribas Fortis, is er een verschil van bijna 5 procentpunten tussen de spaarrente en de hypotheekrente. Dit levert de banken natuurlijk forse winsten op. En dan hebben we het nog niet eens over het feit dat banken hun overschot aan contant geld bij centrale banken kunnen parkeren tegen zeer aantrekkelijke tarieven, veel hoger dan de tarieven die ze hun eigen spaarders bieden.

De Vivaldi-regering weigert in te grijpen en vindt dat de markt zijn gang moet kunnen gaan. Uit de feiten blijkt echter dat, zoals zo vaak het geval is, de markt niet werkt. Een mooi voorbeeld van een dubbele standaard: als banken monsterwinsten boeken ten koste van de mensen, kunnen we niet ingrijpen. Maar wanneer diezelfde zucht naar winst banken aan de rand van het faillissement brengt, zoals in 2008, kan de staat plots wel ingrijpen door miljarden euro's te injecteren.

Wij pleiten voor overheidsingrijpen in de rentevoeten om een wettelijke maximumkloof van 2 procentpunten in te voeren tussen de rente die een bank geeft aan spaarders en de rente die ze zet op woningkredieten. Zo dwingen we de banken om een betere rente te bieden op spaargeld, maar ook om de lasten van hypothecaire leningen te beperken, aangezien de combinatie van hoge aankoopprijzen en hoge rentetarieven betekent dat steeds minder starters erin slagen om een huis te kopen.

Voorkomen dat particuliere banken zich inlaten met de "casino-economie"

Na de financiële crisis van 2007-2008 beweerden sommigen dat banken geen risicovol beleid meer voeren en dat de nieuwe wettelijke regels een herhaling van een dergelijke ramp zouden voorkomen. En toch gingen in 2023 opnieuw financiële instellingen in de Verenigde Staten en Zwitserland (Silicon Valley Bank, First Republic Bank, Crédit Suisse enz.) ten onder. Er zijn extra maatregelen nodig om te voorkomen dat banken zich inlaten met de ‘casino-economie’.

Deposito- en investeringsactiviteiten moeten van elkaar worden gescheiden. Er is geen enkele rechtvaardiging voor de staat om een investeringsbank te redden: als die bank risico's neemt op de financiële markten, moet ze de verliezen aanvaarden. Depositobanken, die spaargelden van huishoudens aantrekken en leningen verstrekken, moeten daarom worden gescheiden van investeringsbanken.

We brengen de hefboomwerking terug tot 10 procent van het eigen vermogen. Banken proberen zo veel mogelijk winst te maken in verhouding tot het kapitaal dat door hun aandeelhouders wordt geïnvesteerd. Dit wordt hefboomwerking genoemd: de grootst mogelijke activa hebben, die de hoogst mogelijke winsten genereren, voor het laagst mogelijke eigen vermogen. Het Bazels Comité, dat de regels opstelt voor het toezicht op banken, heeft de hefboomwerking beperkt: de verhouding eigen vermogen/activa moet 3 procent bedragen. Dit is te weinig, aangezien de zwaarst getroffen instellingen tijdens de financiële crisis van 2007-2008 verliezen tot 10 procent van hun balans accumuleerden. Wij pleiten daarom voor een verhouding van minstens 10 procent.

We leggen transparantie op voor alle activiteiten (inclusief schaduwbankieren – activiteiten buiten de balans) en de beloningen en bonussen van bankdirecteuren inperken.