Verslavingen bestrijden en cannabis reglementeren

Alcohol, illegale drugs, medicijnen, gokspelen: de plaag van de verslavingen grijpt om zich heen. Het is een groeiend probleem voor de volksgezondheid. Het gaat niet om dat ene glaasje of dat jointje ter ontspanning. Er is verslaving als er daardoor problemen ontstaan in je leven en je het toch blijft doen. Dan ben je echt afhankelijk en gebruik je alcohol, medicijnen of andere drugs op een manier die problematisch en schadelijk is voor je gezondheid.

Een beleid daartegen beoordelen we aan de hand van de daling of stijging op drie terreinen: het aantal verslaafde mensen, de fysieke en psychosociale schade bij de verslaafden, en de gevolgen voor de samenleving.

Voor wie de zaken zo bekijkt, is het beleid een fiasco. Het drugs-, alcohol- en medicijnengebruik stagneert en neemt in de meeste gevallen zelfs nog toe. Officieel erkent men wel dat een geïntegreerde aanpak nodig is, met preventie, hulpverlening, controle en repressie. Maar op het terrein gebeurt qua preventie zo goed als niets. En de hulpverlening heeft een schrijnend tekort aan middelen. Inzake illegale drugs opteerde de regering-Michel in plaats van voor een geïntegreerde aanpak uitsluitend voor repressie. Ze plaatste de druggebruikers in het verdomhoekje. En voor alcohol en gokspelen heeft ze de markt zijn gang laten gaan.

Van alle openbare uitgaven voor alcohol, illegale drugs en psychoactieve medicijnen samen gaat nauwelijks 1,2% naar preventie. Het aandeel repressie is disproportioneel groot en dat aandeel neemt nog toe. Of neem meer specifiek de laatste beschikbare gegevens inzake illegale drugs. Die dateren al van een studie uit 2011. Daarin gaat 61% van de middelen naar repressie, 35% is bestemd voor medische hulp, 3% voor preventie en 1% voor het beperken van de risico’s.

De repressieve aanpak van de drugsproblemen is een stokpaardje van Bart De Wever en zijn N-VA. Zij voeren hun War on Drugs in Antwerpen, maar ook federaal. Die War on Drugs is totaal contraproductief. Hij slokt alle middelen op, maar brengt geen echte oplossing aan. Integendeel, het stigma tegen drugsverslaafden en hun opsluiting in de gevangenis belemmeren dikwijls dat zulke mensen in de hulpverlening terechtkomen. Ondertussen verdwijnen de grote dealers nauwelijks achter de tralies. Drugshandel blijft een booming business. Een drugsbeleid moet toch een onderscheid weten te maken tussen de gebruikers die verslaafd zijn en door aangepaste gezondheidszorg geholpen moeten worden, en de schurken die aan de andere kant van de keten staan en verslavingen aanwakkeren om er groot geld uit te slaan.

De prioriteit moet naar preventie gaan. Voorkomen is beter dan genezen. Als tweede komen de hulpverlening en het verminderen van de risico’s. En als derde komt een gerichte repressie.

Misbruik van alcohol en andere drugs en toxicomanie hebben heel complexe en pluriforme oorzaken. Net daarom is een geïntegreerde aanpak nodig: voortdurende zorg voor preventie, vroegtijdige interventie, een brede waaier van hulpverlening, risicobeperking en steun bij de integratie enzovoort.

We moeten de kwestie ook bekijken vanuit een breed maatschappelijk oogpunt. Verslavingen gaan gedijen op een voedingsbodem van sociale ongelijkheid, van uitsluiting en eenzaamheid. Of omwille van de (werk)stress, het uit balans raken van werk en gezin. Of omdat alle perspectief verloren gaat. Verslaving is dan een manier om de realiteit te ontvluchten. Daarom wordt de strijd tegen verslavingen ook gewonnen in het opbouwen van een eerlijke, emanciperende samenleving, met perspectief voor de jongeren en met kansen op sociale, culturele en sportieve ontplooiing.

We baseren ons beleid voor de bestrijding van verslavingen op kennis van wetenschappers en actoren op het terrein. Dat is nu te weinig het geval. Drugsproblemen worden al te vaak bekeken vanuit een zuiver moreel standpunt of om politiek te scoren. We vertrekken vanuit de praktijk. We zetten de actoren rond de tafel, werken met hen aan een globale diagnose en stellen met hen een interfederaal actieplan op. Op basis van hun diagnose herzien we ook de drugswet van 1921. Verder besteden we aandacht aan de opmerkingen van de Algemene Cel Drugsbeleid op de voorgestelde wetswijziging van de drugswet en aan de aanbevelingen van de cel.

Wij doen een bijzondere inspanning voor alcohol. De consumptie daarvan scheert hoge toppen en de perceptie is dat dit doodnormaal zou zijn. België is het West-Europese land met het hoogste alcoholgebruik. Daar wordt veel te weinig aan gedaan, zeker op het vlak van preventie. We bieden hier het hoofd aan de alcohol lobby en aan de financiële belangen erachter.

Anders dan wat tot nu gedaan wordt, investeren we in een goed preventiebeleid en in sensibiliseringsprogramma’s inzake verslavingen. Daardoor kunnen we later middelen besparen.

Deze programma’s richten zich op verschillende doelpublieken, met infosessies in scholen, jeugdhuizen en jeugdbewegingen, en met persoonlijke getuigenissen die dikwijls een grote impact hebben. Maar ook met inspanningen naar cafébazen en de horecasector, naar justitie en politiediensten, naar ouders, straathoekwerkers en de medische wereld.

Het is niet normaal dat wie naar een voetbalmatch kijkt, bestookt wordt met reclame voor alcohol en sportweddenschappen. Zoals tabaksreclame geleidelijk verboden werd, net zo willen we een geleidelijk verbod op reclame voor alcohol en voor gokspelen – online gokken, online kansspelen, casino’s. Te beginnen met sterkedrank, maar ook met producten die specifiek op jongeren mikken: alcopops, premix-drinks als Baccardi Breezer, blasters als Wodka Red Bull en shooters.

Opvangcentra, dagcentra, mobiele ploegen en nooddiensten: ze zijn allemaal nodig voor een efficiënte bestrijding van drugsverslavingen. Ze moeten efficiënte eerstelijnshulp en toegang tot de gespecialiseerde tweede lijn garanderen. Ze hebben de financiële middelen nodig om voor voldoende omkadering te zorgen. Dat is dikwijls niet het geval. Zo is er een schrijnend personeelstekort in de psychiatrische ondersteuning in de tweede lijn. Daarnaast zijn ook huisvesting, zorg en werk elementen voor een geslaagd herintegratietraject.

Er wordt in ons land bijzonder weinig gedaan aan het beperken van de drugsrisico’s. De regering-Michel heeft geweigerd de wet van 1921 te wijzigen. Men blijft verhinderen dat er wat heet “risicobeperkende gebruiksruimtes” worden ingericht. Het doel van deze ruimtes is geenszins drugsgebruik te bevorderen, maar om het in veiligere omstandigheden te laten plaatsvinden. Op die manier kan men overdoses vermijden, infecties verminderen en het aantal drugsdoden terugdringen. Risicobeperkende gebruiksruimtes zijn voor drugsverslaafden een alternatief in de openbare ruimte. Wetenschappelijke studies hebben aangetoond dat deze aanpak werkt. Al onze buurlanden hebben zulke ruimtes.

Wij wijzigen de wet van 1921 om mogelijk te maken dat risicobeperkende gebruiksruimtes in een veiliger omgeving ingericht worden, met financiering door de federale en plaatselijke overheid. Verder richten we plaatsen in waar steriel materiaal kan omgeruild worden, en plaatsen voor drugstesten om de gebruikers te beschermen en om snel te kunnen uitmaken over welke producten het gaat en welke trends zich ontwikkelen.

Ondanks het verbod gaat cannabisgebruik niet achteruit. 15% van de bevolking zegt dat het op z’n minst één keer cannabis gebruikt heeft. Dikwijls is dat gebruik sporadisch en “recreatief”. Toch is er een forse stijging van het aantal te behandelen mensen wegens gezondheidsproblemen in verband met een cannabisverslaving. In de gespecialiseerde centra is het aantal nieuwe behandelingen tussen 2003 en 2012 verdrievoudigd (laatste beschikbare cijfers). Optreden is geboden.

We maken een eind aan de hypocrisie en zullen cannabisverslaving eindelijk efficiënt bestrijden. Omdat cannabis een alledaagse maar toch nog altijd verboden drug is, kunnen dealers de prijs hoog houden en er veel geld aan verdienen. Controle op de kwaliteit en samenstelling van het product is in de huidige situatie niet mogelijk. De politieke verantwoordelijken hebben met hun halfslachtig gedoogbeleid blijk gegeven van schijnheiligheid. Maar die brengt geen oplossing.

Het voorstel cannabis te reglementeren heeft tenminste het voordeel van de duidelijkheid. De grote meerderheid van de actoren op het terrein en de wetenschappelijke deskundigen staan erachter. Ook Uruguay en Canada hebben onlangs voor deze optie gekozen. Het komt er daarbij op aan de zaken streng te regelen en goed in overheidshanden te houden. Zo vermijden we dat cannabis gecommercialiseerd wordt, wat gebeurde in sommige staten van de VS die cannabis onlangs legaliseerden. In een niet-gereglementeerde markt, of die nu legaal is of niet, is winstbejag de drijfveer. Met alle gevolgen van dien: we kennen ze al van bij alcohol en tabak. Die ervaring moet ons waarschuwen: we gaan ons niet twee keer aan dezelfde steen stoten. Overigens zal alle reclame voor of promotie van cannabis verboden zijn.

We betrekken organisaties op het terrein en experts bij het opstellen van de reglementering en in het bijzonder bij het vastleggen van de toegelaten hoeveelheden. Productie en distributie moeten in elk geval door de overheid gereglementeerd worden: ofwel via een model waarin coöperatieven met licenties werken, zoals de Cannabis Social Club, het Uruguayaanse model; ofwel via een overheidsbedrijf dat instaat voor productie en distributie zoals de Canadese Société québécoise du Cannabis. Gebruikers moeten minstens 16 jaar oud zijn. Ze moeten zich aansluiten bij het distributiepunt zodat follow-up mogelijk is. Er zijn maximum toegelaten hoeveelheden die je per maand kan kopen. Cannabis verkopen op plaatsen waar ook alcohol wordt verkocht, is verboden.

In dit voorstel wordt het dus legaal cannabis te produceren, te leveren en te bezitten, maar wel binnen het kader van de geschetste criteria. Zo maaien we het gras weg voor de voeten van de dealers. Met dit voorstel kunnen we ook controles doen op de samenstelling van de cannabis en op de hygiënische omstandigheden waarin hij geproduceerd wordt.

Door het verbodsbeleid te laten vallen, besparen we geld. Dat geld gebruiken we voor de strijd tegen de grote drugsbaronnen en voor preventie en hulpverlening. Het geld dat we verdienen met de productie van cannabis en met de belasting erop, herinvesteren we in programma’s om andere verslavingen te bestrijden.

Op basis van wetenschappelijke studies staan we het gebruik van cannabis voor medicinaal gebruik toe, zoals dat in veel Europese landen het geval is. De regelgeving hiervoor verschilt van de regels voor recreatief gebruik. We hanteren hier de verordeningen die gelden voor farmaceutische producten: toezicht en voorschrift van een behandelende arts en beschikbaarheid van het product in de apotheek.

De War on Drugs van Bart De Wever in Antwerpen is een jammerlijke mislukking. Antwerpen kent vandaag niet minder met drugs gelieerd geweld en de drugsbarons staan er sterker dan ooit. Antwerpen is zelfs de Europese hoofdstad van de cocaïne geworden. In die situatie kiest De Wever voor de vlucht vooruit en maakt een amalgaam uit volkswijken, mensen met een migratieachtergrond en de drugsproblematiek. Daar maakt hij dan gebruik van om in die wijken meer controles uit te voeren en repressief op te treden. Het is een beleid, dat geen enkele bijdrage levert aan de bestrijding van drugs en drugsverslaving

Want er is helemaal geen consequente aanpak van de strijd tegen de grote drugsbarons of om het probleem bij de wortel aan te pakken. Integendeel. De regering heeft het mes gezet in het budget van de douane in de haven van Antwerpen. Dat betekent dat maar 0,5 tot 1% van de containers gecontroleerd kan worden.

De drugstrafiek is een van de meest lucratieve van alle handelspraktijken. Op wereldschaal zijn er jaarlijks honderden miljarden dollar mee gemoeid. Dat vuile drugsgeld wordt gerecycled en witgewassen met de hulp van tussenpersonen en bankinstellingen en vormt dan een grote welput voor investeringen. De belangen die op het spel staan zijn enorm. Het is mogelijk dat de overheid zich de middelen verschaft om een gerichte controle te doen op de banken en om het geld, dat aan de drugshandel gelieerd is, te traceren. Maar het beleid weigert het bankgeheim op te heffen en de fraude efficiënt te bestrijden. Het hoofdstuk over faire fiscaliteit behandelt ons antwoord daarop.

Met de middelen die door de afschaffing van het verbod op cannabis bij Justitie vrijkomen, pakken we de strijd tegen de grote dealers aan. We zorgen voor een versteviging van de douanediensten in de haven van Antwerpen. We heffen het bankgeheim op en geven meer middelen aan de inspectiediensten van Financiën.