Vluchtelingen: de oorzaken van het vluchten aanpakken

Wij willen het grote taboe in het debat over vluchtelingen doorbreken: het taboe over de oorzaken waardoor mensen hun land ontvluchten. Zolang die oorzaken er zijn, zullen er vluchtelingen zijn. Oorlogen, armoede en de opwarming van de aarde doen mensen op de vlucht slaan. Zowel de Verenigde Staten als de Europese Unie dragen hier door hun beleid een grote verantwoordelijkheid. Wij willen in deze materie radicaal van oriëntatie veranderen en de problemen waardoor mensen op de vlucht slaan bij de wortel aanpakken.

De partijen die nu aan de macht zijn, hebben gestemd voor oorlogen die miljoenen mensen gedwongen hebben hun land te ontvluchten. Syrië, Afghanistan en Irak zijn de landen van waar de voorbije drie jaar de meeste vluchtelingen in België afkomstig waren. Ook de chaos in Libië heeft ertoe geleid dat er nieuwe vluchtelingen zijn aangekomen. Dat zijn allemaal landen die België de laatste jaren gebombardeerd heeft. De traditionele partijen, ook de N-VA, hebben in volle overtuiging voor deze bombardementen gestemd. Ook het Vlaams Belang heeft dat gedaan. Voor die partij komt “eigen volk eerst”, behalve als het erom gaat veel geld uit te geven voor bombardementen in het buitenland. Zonder bombardementen zouden deze vluchtelingen hun land niet ontvlucht zijn. Wij zijn de enigen in het parlement die consequent tegen deze oorlogen gestemd hebben.

Onze buitenlandpolitiek moet niet gericht zijn op het ontwrichten van hele regio’s, maar op stabiliteit: door regionale vredesonderhandelingen, niet door militaire interventies in het buitenland.

De handelspolitiek van de Europese Unie en ook van België houdt de landen in het Zuiden in een situatie van economische onderontwikkeling. De Europese Unie subsidieert in Afrika Europese multinationals om een hele reeks producten goedkoop op de Afrikaanse markt te smijten. Dat maakt de lokale landbouw en economie kapot en duwt honderdduizenden op de weg van het exil. Al te vaak worden de grondstoffen in de Afrikaanse bodem ingepikt door westerse multinationals. Wij steunen een handels- en investeringsbeleid dat de volksgezondheid, het recht op voedsel en het leefmilieu beschermt, dat transparant is en democratisch gecontroleerd wordt. Wij leven de verbintenis na om 0,7% van het bnp te besteden aan ontwikkelingssamenwerking.

Het gebrek aan ambitie van de Europese lidstaten en van België in het bijzonder om een einde te maken aan de opwarming van de aarde, leidt nu al tot droogte, tyfoons en overstromingen die massaal veel klimaatvluchtelingen veroorzaken. Politieke verantwoordelijken zoals Donald Trump in de VS, en in België politici als Theo Francken, stellen zelfs in vraag of de opwarming van de aarde wel door menselijk toedoen veroorzaakt wordt.

We dragen technologie over en schaffen intellectuele eigendom af om de ontwikkelingslanden te helpen in hun strijd tegen de klimaatverandering en de gevolgen ervan.

Geen enkel land kan op z’n eentje de vluchtelingencrisis het hoofd bieden of op z’n eentje het migratieprobleem aanpakken. Net als het klimaat heeft migratie oplossingen op wereldschaal nodig. Het VN-Migratiepact voor een veilige, ordelijke en reguliere migratie biedt nog altijd aan elk land het recht zijn eigen migratiebeleid uit te tekenen. Toch zet het Pact een stap in de goede richting: het opent het debat over de oorzaken, het wil de samenwerking op wereldschaal aanmoedigen en het bevestigt het belang van de mensenrechten.

Wij moedigen internationale samenwerking onder het toezicht van de VN aan, om met respect voor de mensenrechten een passende reactie te vinden inzake de noodmaatregelen, de verdeling van vluchtelingen, de steun aan ontvangende landen en het anticiperen op de klimaatvluchtelingen.

Wij verdedigen dat bij het onthaal van vluchtelingen de Conventie van Genève wordt nageleefd. De Conventie van Genève betreffende de status van vluchtelingen is afgesloten in 1951 en vloeit voort uit het asielrecht zoals dat is opgenomen in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens uit 1948. De Conventie is een gevolg van de lessen die de wereld getrokken heeft na de Tweede Wereldoorlog en na de overwinning op het nazisme. Miljoenen mensen, ook veel Belgen, moesten in jaren ’30 en ’40 van vorige eeuw naar het buitenland vluchten om te ontkomen aan oorlog en fascisme.

De Conventie van Genève bekrachtigt dat mensen die op de vlucht zijn geslagen voor vervolging omwille van hun nationaliteit, hun godsdienst, de sociale groep waartoe ze behoren of omwille van politieke standpunten, als vluchteling worden erkend en bescherming krijgen.

Ook het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens uit 1950 vloeit voort uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Het verbiedt foltering en onmenselijke of vernederende behandelingen – bij uitwijzing bijvoorbeeld – en het verankert het recht op een gezinsleven.

Wij verdedigen deze erfenis tegen een beleid, dat vandaag probeert die erfenis weer in vraag te stellen. Iedereen – ook in België, zo leert ons de geschiedenis – kan dit asielrecht op een dag nodig hebben om aan vervolging te ontsnappen.

Vluchtelingen worden als boeman gebruikt om mensen angst aan te jagen met als oogmerk te verdelen om te heersen. De aanvallen op het asielrecht en het beperken van de basisrechten van vluchtelingen vormen een gevaar voor iedereen. Want de aantasting van de mensenrechten van sommigen is dikwijls het voorspel om de mensenrechten van allen aan te vallen.

Wij hebben een internationaal antwoord nodig om de vluchtelingencrisis het hoofd te bieden. Alleen internationale samenwerking om vluchtelingen te onthalen en te verspreiden, kan ervoor zorgen dat zij waardig worden opgevangen en dat niet aan hun mensenrechten wordt getornd. Wij pleiten voor het inrichten van veilige en legale routes naar Europa zodat vluchtelingen een asielaanvraag kunnen indienen in Europa. Dat is de enige manier om efficiënt de strijd aan te binden met de mensenhandel, een einde te maken aan de verdrinkingen in de Middellandse Zee en tegelijk het asielrecht na te leven. Dat is mogelijk via het mechanisme van de hervestiging, dat probeert vluchtelingen die in een derde land (bijvoorbeeld Libanon) asiel hebben aangevraagd, naar verschillende Europese landen over te brengen en te verdelen.

De migratieakkoorden met landen als Turkije en Libië vormen geen oplossing. Vluchtelingen worden er in overbevolkte kampen samengeperst en een groot deel van de kinderen gaat er niet naar school. In Libië worden vluchtelingen zelfs tot slavenarbeid gedwongen. Het beleid is in werkelijkheid een beleid van pushbacks, wat in strijd is met de mensenrechten. Daarom verzetten wij ons tegen deze akkoorden.

De Europese regels (de “Dublin-verordening”) leggen op dat het eerste land waarlangs vluchtelingen Europa binnenkomen, ze ook moet opvangen. Dat zijn in de praktijk meestal Italië, Griekenland en Spanje. Maar deze Dublin-verordening heeft haar failliet bewezen. In Griekenland werden verschillende eilanden onder druk van de Europese Unie omgevormd tot openluchtgevangenissen, om vluchtelingen te verhinderen naar Europa door te reizen. De kampen op de Griekse eilanden zijn nauwelijks toegankelijk voor de pers. Ze zijn overbevolkt en de vluchtelingen leven er als haringen in een ton in erbarmelijke omstandigheden, zonder elementaire voorzieningen als stromend water. Ook in Italië zijn de opvangvoorzieningen totaal onvoldoende.

Wij zijn voorstander van het installeren van een verplicht systeem om asielzoekers te herverdelen over de Europese lidstaten; het kan niet zijn dat Griekenland of Italië alle vluchtelingen die in Europa aankomen, moeten opvangen.

Wij zorgen ervoor dat elke asielzoeker zijn asielaanvraag kan indienen en dat deze aanvraag ernstig onderzocht wordt, met respect voor de Conventie van Genève. Dat, in tegenstelling met het beleid van de ontslagnemende regering. Dat beleid deed bijvoorbeeld een beroep op functionarissen van de Soedanese dictatuur om asielzoekers te identificeren en het land uit te zetten.

Wanneer iemand asiel aanvraagt, krijgt die persoon wat hij/zij nodig heeft – slapen, eten, medische zorgen – en ontvangt 7,40 euro per week voor de andere uitgaven zolang zijn asielaanvraag loopt. Wordt de aanvraag van de asielzoeker aanvaard en krijgt hij het statuut van vluchteling, dan moet hij het opvangcentrum verlaten en krijgt een financiële tegemoetkoming. Vindt hij geen werk en kan hij niet in zijn levensonderhoud voorzien, dan moet de zorg daarvoor door het OCMW worden overgenomen – maar deze persoon heeft geen recht op een werkloosheidsuitkering. Wij verzetten ons tegen de aanvallen die deze basisrechten willen beperken.

De ontslagnemende regering is voorstander van opvang in grote onpersoonlijke collectieve centra. De opvang in kleinere structuren bevordert nochtans de integratie van de asielzoeker in de wijk waarin hij/zij woont. Die opvang is ook goedkoper dan de opvang in grote centra. Ze garandeert dat de asielzoeker over meer zelfstandigheid en privacy beschikt en vormt een veiliger omgeving voor meer kwetsbare personen zoals alleenstaande vrouwen. Overigens wijzen verschillende studies erop dat een lang verblijf in grote collectieve opvangcentra gemakkelijker leidt tot depressie, andere gezondheidsproblemen, moeilijkheden om trauma’s te boven te komen en een lager zelfbeeld. Wij willen de opvang van asielzoekers in kleinere structuren bevorderen, met verenigingen en Lokale Opvanginitiatieven (“loi’s”) die als partners optreden en over expertise beschikken.

De vluchtelingen zijn vragende partij om taallessen te volgen en om het land dat hen opvangt te leren kennen, zodat ze zich kunnen integreren. Maar de middelen daarvoor ontbreken. De Vlaamse minister van Integratie en Inburgering, Liesbeth Homans van de N-VA, heeft in 2018 zelfs aangekondigd dat het personeel van het Agentschap Integratie en Inburgering, het agentschap dat verantwoordelijk is voor integratie, met 170 leden wordt ingekrompen. Dat is een vijfde van het personeel. De N-VA kan niet tegelijk vluchtelingen ervan beschuldigen zich niet te willen integreren en aan de andere kant snijden in de middelen voor die integratie.

We waarborgen voor elke asielzoeker een onthaal- en integratietraject dat bestaat uit taallessen, informatie over zijn of haar rechten, hulp bij administratieve procedures, vorming over hoe de zaken in België functioneren en hulp om zich beroepsmatig in te schakelen.

Het recht op gezinshereniging is nu beperkt tot de partner en de kinderen – of tot de ouders als het over minderjarigen gaat. Maar er zijn talrijke hindernissen die de verwezenlijking daarvan moeilijk maken. Wij willen dit recht op gezinsleven echt waarborgen. Dat is wezenlijk om integratie mogelijk te maken.

Wij willen ten slotte zoveel mogelijk de erkende vluchtelingenorganisaties, vakbonden en wijkverenigingen betrekken in de opvang en integratie van vluchtelingen. Zij weten het best hoe het er in de realiteit aan toe gaat en kunnen de problemen die zich stellen, helpen oplossen.

De meerderheid van de mensen zonder papieren zijn werknemers, soms al vele jaren, die elke dag opstaan om naar hun werk te gaan en die zouden willen bijdragen aan de sociale zekerheid. Zij willen zich inschakelen in de maatschappij. Deze werknemers hebben geen enkele bescherming. Ze werken dikwijls voor werkgevers zonder scrupules die profiteren van hun situatie om de geldende normen voor lonen, sociale zekerheid, hygiëne en veiligheid op het werk aan hun laars te lappen. Zulke aan willekeur overgeleverde werkkrachten zonder rechten halen de werkomstandigheden en loonvoorwaarden voor iedereen onderuit, met name in sectoren zoals de bouw, de schoonmaak of de horeca.

Wij willen de overuitbuiting van arbeiders zonder papieren bestrijden door hun werkgevers te bestraffen en de mensen die klacht indienen, te beschermen. Dat is perfect mogelijk indien de Europese Sanctierichtlijn uit 2009 die werkgevers van mensen zonder papieren wil aanpakken, integraal wordt omgezet.

De mensen zonder papieren die hier al lang verblijven, moeten ook uit de clandestiniteit kunnen komen. Wij laten de aanvragen van deze mensen om een verblijfsvergunning en werkvergunning te verkrijgen door een onafhankelijke commissie beoordelen op basis van heldere en objectieve criteria.

Deze onafhankelijke commissie zien we als volgt samengesteld: ambtenaren van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg, vakbondsmensen en mensen van erkende vluchtelingenorganisaties. De aanvragen moeten daarbij beantwoorden aan duidelijke, transparante en permanente criteria :

• “duurzame banden” (werk, sociale banden, taalkennis);
• een asielprocedure die al te lang duurt;
• een ernstige persoonlijke humanitaire situatie;
• een niet-begeleide minderjarige.

In België hebben mensen zonder papieren geen andere rechten dan het recht op dringende medische hulp en het recht voor hun kinderen om naar school te gaan. Zelfs deze elementaire mensenrechten staan nu onder druk. Wij willen garanderen dat ze gerespecteerd, beschermd en in de praktijk omgezet worden. Migranten zijn mensen. Ook mensen zonder papieren hebben recht op verzorging in dringende situaties.

Volgens het Kinderrechtenverdrag moet het hogere belang van het kind als prioriteit gelden in alle situaties waarin kinderen betrokken zijn. Een kind opsluiten is nooit in het belang van dat kind. Toch heeft de regering-Michel dat in de zomer van 2018 opnieuw ingevoerd. Tien jaar eerder, in 2008, heeft België na een lange campagne van mensenrechtenorganisaties eindelijk een einde gemaakt aan het opsluiten van kinderen in gesloten centra. In 2011 steunden de CD&V, N-VA, Open Vld en MR, maar ook Défi en CDH evenwel een wetsvoorstel waardoor kinderen opnieuw konden opgesloten worden: in “aangepaste” centra. Op grond van deze wet heeft de regering Michel opnieuw een gesloten centrum geopend voor gezinnen met kinderen. Nochtans zeggen studies dat opsluiting een diepe en blijvende impact heeft op de gezondheid en ontwikkeling van kinderen. Zulke kinderen lopen een risico op zelfmoord, automutilatie en mentale storingen. Opsluiting heeft ook dikwijls een negatieve invloed op hun schoolprestaties. Een kind hoort niet opgesloten te worden. Punt.

Blijvende aandacht moet verder gaan naar niet-begeleide minderjarigen. Hun aantal groeit. Heeft de overheid contact met een niet-begeleide minderjarige, dan moet de Dienst Voogdij instaan voor die minderjarige. Dat is een absolute vereiste: het aantal niet-begeleide kinderen van wie elk spoor bijster is, steeg van 277 in 2015 naar 618 in 2017. Een hele school!

Wij willen garant staan dat humanitaire hulp aan vluchtelingen niet gecriminaliseerd kan worden. Wij kanten ons tegen het wetsontwerp van CD&V-minister Koen Geens over woonstbetredingen waarmee de regering huiszoekingen kan uitvoeren bij burgers die vluchtelingen onderdak bieden. Gelukkig is dat wetsontwerp na veel protest en verontwaardigde reacties in de koelkast terechtgekomen.

Wij zijn voor de sluiting van de gesloten centra en tegen gedwongen uitwijzingen. Wie hier zonder papieren verblijft, moet daarom nog niet als een crimineel behandeld worden. Een beleid van repressie en gedwongen repatriëring leidt naar schendingen van de mensenrechten.

Rechts maakt in de pers veel heisa over uitwijzingen, maar voor veel van deze mensen is uitwijzing in de praktijk moeilijk: omdat hun land van herkomst weigert ze weer op te nemen, omdat ze niet geïdentificeerd kunnen worden of omdat uitwijzing hen zou blootstellen aan onmenselijke behandelingen, vernederingen of martelingen. Zo’n beleid is overigens erg duur. Iemand zonder papieren opsluiten kost meer dan 200 euro per dag. Ook verplicht het de politie achter mensen aan te gaan die op de vlucht zijn voor oorlog en ellende, en dat verhindert haar dan de echte criminaliteit aan te pakken.