De linkse kandidaat Zohran Mamdani verkozen tot burgemeester van New York

Een socialist als burgemeester van New York

Fragment uit van de podcast Kantelpunt #9 van Peter Mertens

"Op 4 november kiest New York een nieuwe burgemeester, en misschien wordt dat wel een socialist! Het hele VS-establishment staat in rep en roer, want Zohran Mamdani, een complete outsider, staat in pole-position om de race te winnen. 

President Donald Trump is er helemaal niet gerust in en dreigde er zowaar mee om Zohran Mamdani te arresteren. Ik sprak met een van de campagne-verantwoordelijken, Grace Mausser, die de grassroots-campagne opzetten waarin tienduizenden vrijwilligers actief zijn. Het zijn straffe tijden.

Vorig jaar, in december 2024, bezocht ik New York, om de Amerikaanse versie van mijn boek ‘Muiterij’ voor te stellen in het Peoples Forum. Ik was daar samen met Laura León Fanjul van PVDA Luik en Onno Vandewalle van RedFox. Dat was één maand nadat Donald Trump de presidentsverkiezingen had gewonnen en wij hadden veel trieste gezichten verwacht.

Die waren er natuurlijk ook, maar we hebben toen vooral veel verzet gezien, veel enthousiasme om er iets aan te doen. We hebben vakbonden bezocht, we hebben de syndicalisten van Labournotes bezocht in hun lokaal in Washington Street in Brooklyn, we hebben de mensen van PSL – Party for Socialism en Liberation – opgezocht, de CPUSA bezocht, dat is de Communist Party van de VS, en ook de jonge activisten van de Democratic Socialists of America, dat is de DSA.

Die DSA, dat is een verzameling van linkse, socialistische bewegingen die samen een nieuwe partij proberen op te bouwen, links van de traditionele Democratische partij in de VS. Een van de manieren waarop ze dat doen, is door deelname aan de lokale verkiezingen. In de staat New York heeft de DSA in totaal 11 verkozenen in de gemeenteraad en het staatsparlement, door telkens eerst de Democratische voorverkiezing te winnen en daarna de echte verkiezing. 

Want zo gaat dat natuurlijk in de VS. Er zijn eigenlijk maar twee partijen, Democraten en Republikeinen, maar dat zijn geen partijen zoals bij ons waar je lid van kan worden. In de plaats daarvan houden ze open voorverkiezingen, waardoor eigenlijk iedereen de Republikeinse of Democratische kandidatuur voor een bepaalde verkiezing in de wacht kan slepen. Daar maakt de DSA dus met succes gebruik van.

Ik weet nog goed hoe we op zondagochtend te gast waren in dat piepkleine lokaal van de DSA in Jefferson Street in Manhattan, met al die jonge en enthousiaste activisten. Tijdens ons gesprek zei Grace Mausser, de co-voorzitster van de DSA-branch van New York, Grace Mausser, dat één van hun leden zich kandidaat had gesteld voor de Democratische nominatie voor het ambt van burgemeester van New York in 2025. 

Dat zei ons toen niet veel, om eerlijk te zijn. Misschien omdat we er toen zelf niet in geloofden dat die kandidaat echt kon winnen, misschien omdat we nog nooit over hem hadden gehoord. Het ging over Zohran Mamdani, die zich ook nog eens beleefd had verontschuldigd omdat hij er niet bij kon zijn, bij onze ontmoeting toen.

En bam, zes maanden later, in juni 2025 won die Zohran Mamdani de Democratische voorverkiezing en kwam zo in de pole position terecht om burgemeester te worden van New York City. Binnenkort een socialist burgemeester van een van de meest kapitalistische steden ter wereld? Hoe zot is dat?

De beste persoon om uit te leggen hoe Zohran Mamdani en de DSA dat huzarenwerk voor elkaar hebben gekregen, is Grace Mausser, co-voorzitter van DSA New York. Ik ontmoette haar al in december in New York, maar midden september was ze hier in België, als gast op ManiFiesta. Dat is voor zo dadelijk, maar eerst luisteren we naar Zohran Mamdani himself:

‘Elke politicus zegt dat New York de geweldigste stad ter wereld is, maar wat hebben we daar aan als niemand het kan betalen om hier te leven? Het stadhuis wordt overspoeld door corruptie, maar de koopkrachtcrisis is de echte crisis. New Yorkers worden verpletterd door huur en kinderopvang. De traagste bussen in het land beroven ons van onze tijd en ons verstand. Werkende mensen worden uit de stad geduwd die zij hebben gebouwd. Een burgemeester kan dat veranderen. Daarom ben ik kandidaat.’ 

Voila, zo lanceerde Zohran Mamdani in oktober 2024 zijn campagne voor burgemeester van New York.

Het programma waarmee Zohran Mamdani naar de kiezer trekt, doet eerlijk gezegd een beetje denken aan de stadsprogramma’s waarmee wij hier vorig jaar naar de gemeenteraadsverkiezingen zijn getrokken. 

Ik herinner me die grote voorpagina van Gazet Van Antwerpen, in september 2024 toen wij voorop lagen in de polls. 'Havana aan de Schelde', dat was de titel en de Gazet van Antwerpen had toen een rode vlag op het stadhuis getekend. 'Zo ziet Antwerpen onder PVDA-bestuur eruit' stond op de voorpagina, en dan stonden er drie van onze eisen: 'gratis bussen, huurplafonds en onteigende privéparkings'.

De bedoeling van die voorpagina was toen om de mensen schrik aan te jagen, maar de meeste mensen zagen goed openbaar vervoer en huurplafonds op de privé-markt wel zitten. Precies dezelfde eisen schuift ook Zohran Mamdani naar voor in New York, en ook daar zijn die eisen populair.

New York is met 8 miljoen inwoners natuurlijk wel wat groter dan Antwerpen, Luik of Brussel, en de klassentegenstellingen zijn er nog groter dan hier bij ons. In geen enkele stad ter wereld wonen zoveel miljonairs als daar in New York, terwijl één op vier New Yorkers in armoede leven. 

Waarom focust de campagne van Zohran Mamdani zich zo op koopkracht en eerlijke belastingen, vroeg ik aan Grace Mausser, co-voorzitter van de DSA in New York:

'De mensen die het meest uit New York wegtrekken zijn middenklasse gezinnen. Er is altijd veel paniek wanneer je praat over tax the rich, belast de rijken, dat de miljardairs New York zullen verlaten. Zij gaan nooit New York verlaten. Mensen willen in New York zijn, zeker als je rijk bent. Ik beeld me in dat het heel leuk is om een miljardair te zijn in New York.'

Maar de mensen die echt uit de stad worden weggeduwd, zijn jonge gezinnen uit de middenklasse. En dat komt doordat kinderopvang van 0 tot 3 jaar bijna evenveel kost als huur voor de meeste gezinnen. Mensen betalen 20 tot 30.000 dollar per jaar voor dagopvang voor baby’s en peuters.'

Twintig- tot dertigduizend dollar per jaar voor de crèche betalen, en nog eens zoveel aan huur, dat is dus niet op te hoesten. Dat kan je niet betalen. Heel veel mensen huren dus ergens een klein kamertje, en vaak dat is heel duur. Voor een éénkamerappartement in New York betaal je 4.000 dollar per maand. Logisch dus dat zoveel New Yorkers zeggen dat het zo niet verder kan. Dat zegt ook Zohran Mamdani:

'Het leven in de stad hoeft niet zo hard te zijn. Maar politici als Eric Adams – dat is de huidige burgemeester van New York – en Andrew Cuomo – dat is de voormalige gouverneur van de staat New York – willen dat het zo blijft. Zij geven alleen om hun rijke donoren en om zichzelf. Zij geven niet om jullie, de werkende klasse die deze stad doet draaien.'

De trado-politiek heeft alleen oog voor de belangen van de rijke elite, zegt Zohran. Maar de werkende klasse, diegene die de stad doet draaien, wordt stelselmatig vergeten.

Wie heeft de Brooklyn Bridge en de Empire State Building gebouwd? Wie rijdt met de bussen, de metro’s en de taxi’s? Wie verzorgt de zieken en ouderen? Wie werkt in de winkels en bodega’s? Wie geeft les in de scholen? Wie versleept de bagage op de John F. Kennedy luchthaven? Wie lost de schepen in de haven? 

Het is de werkende klasse die van New York New York maakt, en zij hebben het recht om in de stad te kunnen wonen. Dat is het standpunt van Zohran Mamdani, en geeft hem maar eens ongelijk.

Het is interessant om eens even stil te staan bij de namen van traditionele politici die Zohran in zijn filmpje noemt.

Het gaat om Eric Adams, de huidige burgemeester van New York, en Andrew Cuomo, de voormalige gouverneur van de staat New York. 

Eric Adams en Andrew Cuomo waren de twee grote tegenkandidaten voor de voorverkiezingen voor de Democraten in juni. Bijna niemand had het toen verwacht, maar Zohran Mamdani haalde het toen van deze twee zwaargewichten. Zo eenvoudig is dat niet, want Adams en Cuomo kregen de volledige steun van het establishment, met de steun van stinkend rijke donoren. Cuomo bijvoorbeeld pompte 25 miljoen dollar in zijn campagne, dat is een zot getal.

Hoe hoger Zohran Mamdani opklom in de peilingen, hoe meer geld Andrew Cuomo ontving van miljardairs als Mike Bloomberg en Bill Ackard. Die laatste is trouwens een Republikein en financier van Trump, maar om te verhinderen dat een socialist zou winnen gaf Ackard even graag geld aan een Democraat, aan Cuomo dus. Maar ondanks alles beet het grote geld in het stof. 

Ik was dus erg benieuwd hoe het campagneteam van Zohran dat had klaargespeeld, winnen tegen zo’n financiële overmacht. Ik vroeg het aan Grace:

'Het is altijd de mensen versus het geld. we zijn er dus in geslaagd om meer dan een miljoen huisbezoeken af te leggen, allemaal met vrijwilligers, canvassing heet dat in Amerika.

Dat was niet alleen mogelijk dankzij 50.000 vrijwilligers die mee deur-aan-deur gingen, maar ook dankzij 500 vrijwillige coördinatoren, die het veldwerk organiseerden voor telkens 5 tot 20 vrijwillige canvassers. Het is door vertrouwen te schenken aan vrijwilligers om de campagne mee te leiden, dat je ervoor kan zorgen dat 50.000 vrijwilligers ook echt iets kunnen doen, en met één miljoen New Yorkers kunnen praten.

Het verschil met de campagne van Andrew Cuomo was het enthousiasme van al die organische gesprekken. Je kan in Amerika ook mensen betalen om voor jou te canvassen, maar daarom geven ze nog niet om de kandidaat. Ik sprak met mensen die voor Andrew Cuomo deur aan deur gingen, maar zelf wel stemden op Zohran. Met geld kan je canvassers kopen, advertenties op tv kopen, drukwerk laten bezorgen in de brievenbus, maar al die dingen zijn nooit even overtuigend als een eerlijk face-to-face gesprek.'

Je moet dus met veel zijn, en het slim aanpakken om het grote geld te verslaan. Maar het werkt. Al is president Trump daar niet blij mee.

Op een persconferentie werd president Trump gevraagd wat hij zou doen wanneer Zohran Mamdani burgemeester van New York zou worden.

En wat Trump zou doen wanneer Mamdani zich als burgemeester zou verzetten tegen de klopjacht die de federale immigratiedienst ICE houdt op ongedocumenteerde arbeiders. Dat is iets waar meerdere Democratische burgemeesters van grote steden weigeren aan mee te werken. 

Ik weet niet wie de journalist is op de persconferentie, maar hij vraagt de president wat hij zou doen als de 'communist' Zohran Mamdani zich zou verzetten tegen de klopjacht van ICE. Luister mee:

'Your message to communist Zohran Mamdani?

- Well then we’ll have to arrest him. Look. We don’t need a communist in this country. But if we have one, I’ll be watching very carefully over him on behalf of the nation. We send him money. We send him all the things that he needs to run a government. And were gonna be watching that very carefully. And a lof people are saying he’se here illegally...'

'Dan zullen we hem moeten arresteren', zegt Trump. 'Kijk. We hebben geen communist nodig in dit land. Maar als we er één hebben, dan zal ik heel goed op hem letten namens de natie. We sturen hem geld. We sturen hem alles wat hij nodig heeft om een stad te leiden. En dat gaan we heel goed in de gaten houden. En veel mensen zeggen dat hij hier illegaal is.'

Iedereen hoort dat goed. De president van de Verenigde Staten dreigt de toekomstige burgemeester van New York, een inwoner van de VS met volledige burgerrechten, te arresteren wanneer hij zich zou verzetten tegen de razzia’s van de ICE-troepen van Trump. 

'We hebben geen communist nodig in dit land', zegt Trump die ondertussen iedereen communist noemt die hij niet leuk vindt. Allemaal communisten en extreemlinksen, die mensen die opkomen voor een miljonairstaks, voor een ziekteverzekering, voor betaalbaar wonen en gratis openbaar vervoer. Allemaal Havana aan de Hudson. Dat is de cancel-cultuur van extreemrechts: communisten, marxisten, vakbonden, huurderssyndicaten, bewegingen van tramgebruikers… noem het maar op, het moet allemaal aan banden worden gelegd. Als het volk haar rechten opeist zijn er veel rechtse traantjes en nog meer verbodsbepalingen.

Trump dreigt ook de werkingsmiddelen van New York te bevriezen wanneer Mamdani burgemeester zou worden. Tja, waar hebben we dat nog gehoord? Sommigen hebben daar ook in ons land mee gedreigd toen Jos D’Haese burgemeester dreigde te worden in Antwerpen. De PVDA mocht in geen geval aan de knoppen, en ook Groen werd onder druk gezet om in de districten niet in zee te gaan met de marxisten.

Zelf reageerde Zohran vastberaden op de uitlatingen van president Trump:

'Gisteren zei Donald Trump dat ik zou moeten worden gearresteerd. Hij zei dat ik gedeporteerd moet worden, dat ik gedenaturaliseerd moet worden. En hij zei die dingen over mij, iemand die de eerste burgemeester uit migratie kan worden in deze stad sinds generaties.'

Ik kom op voor werkende mensen. Ik kom op voor de mensen die uit deze stad geprijsd worden. En ik vecht voor dezelfde mensen, waarvoor Donald Trump zei dat hij zou vechten. Dit is dezelfde president die een campagne voerde voor een goedkopere winkelwagen, die beweerde dat hij iets aan de verstikkende koopkrachtcrisis zou doen. Niets daarvan. Uiteindelijk is het voor hem makkelijker om mensen tegen elkaar op te zetten, dan om te erkennen hoe hij de werkende klasse heeft verraden.'

Het is dus hard tegen hard, en we weten niet wat we komende maand nog gaan zien in de campagne. Want Trump hield het niet alleen bij bedreigingen. Zijn probleem is dat de rechtse stemmen, de stemmen van het establishment, vandaag verdeeld zijn. Zowel burgemeester Eric Adams als ex-gouverneur Andrew Cuomo willen in de race blijven als onafhankelijken, en ook de Republikeinse kandidaat wil in de campagne blijven. Tegenover topfavoriet Zohran Mamdani staan dus drie tegenkandidaten. Daar maakt Trump zich hardop zorgen over:

'Ik zie wat er in New York gebeurt, we krijgen misschien een communistische burgemeester. Omdat het verdeeld is. Weet je, als de mensen zich zouden verenigen en één kandidaat zouden hebben, zouden ze volgens mij een vrij goede kans maken. Maar het lijkt erop dat ze dat misschien niet gaan doen. We eindigen met een communistische burgemeester. Het is niet eens te geloven, mijn prachtige New York.'

En dus is Trump achter de schermen aan het schuiven, om ervoor te zorgen dat er maar één tegenkandidaat tegen Mandani zou zijn. De Republikeinse burgemeesterkandidaat Richard Sliwa zegt dat hij al van zeven mensen een aanbod kreeg om uit de race te stappen, in ruil voor miljoenen dollars. Miljoenen dollars om niet deel te nemen aan de verkiezingen, maak dat mee. Tot nu heeft die Sliwa geweigerd, we zullen zien wat er verder gebeurt.

Huidig burgemeester Eric Adams is ondertussen wel bezweken onder de druk van Trump. Hij stapte uit de race omdat Trump hem beloofde om een corruptie-aanklacht te laten vallen tegen hem, en hem bovendien ook nog eens een mooie job zou bezorgen. Allemaal om géén kandidaat te zijn.

Zohran Mamdani blijft er kalm onder 'Trump mag dan wel dicteren wat Andrew Cuomo en Eric Adams doen, hij kan niet dicteren hoe de bevolking van New York op 4 november moet stemmen.'

En zo is het maar net. Zo zou het dus best kunnen dat de grootste stad van de VS straks een socialistische burgemeester heeft. Dat is niet niets in een land dat steeds verder naar rechts afglijdt. Het zou een opsteker zijn voor alle bewegingen. Wij blijven het opvolgen."