De ongelooflijke aanval van de regering-De Wever-Rousseau op onze democratische rechten

Er broedt een gevaar in de Wetstraat

Minister van Binnenlandse Zaken Bernard Quintin (MR) werkt aan een wet om zogezegde “gevaarlijke radicale” verenigingen op te doeken. Het gaat om een administratief verbod. Dat betekent dat de regering zelf beslist welke organisatie moet verdwijnen. Geen rechter, geen proces. Je hoeft zelfs geen inbreuken te plegen op de wet om geviseerd te worden. De beslissing van de regering dat jouw organisatie radicaal is, volstaat om ze op te doeken.

Met dit administratief verbod willen de Arizona-partijen “gevaarlijke radicale” organisaties ontbinden. 

Maar wat “gevaarlijk radicaal” precies betekent? Daar hebben we het raden naar, want in de Belgische wet staat niet beschreven wat “radicaal” is, of wat er mis mee zou zijn. 

Radicaal zijn, betekent – letterlijk – de problemen bij de wortel aanpakken. Het betekent dat je het systeem fundamenteel in vraag stelt en je inzet om niet enkel de symptomen maar juist de oorzaken van de problemen te verhelpen. 

Daarvoor moet je soms buiten de lijntjes kleuren. Maar daarom is het nog geen misdaad. Nee, het is zelfs essentieel voor een democratie dat burgers de vrijheid hebben om kritisch te zijn. Dat zegt ook historicus Christophe Busch: “Vrouwenstemrecht was ooit een radicale mening, maar is wel door de democratie omarmd in 1948. Radicalisme is een essentiële motor van de democratie.”

Daar denkt de Arizona-regering dus anders over. Zij zijn kritiek liever kwijt dan rijk. Al zeker als de kritiek het systeem in vraag stelt. Zij willen mondige organisaties aanvallen, verbieden en intimideren om hen in de pas te doen lopen. Voor premier Bart De Wever is zelfs “ongewenst gedrag” voldoende om in het vizier te komen. Dat de regering zichzelf het recht toe-eigent om kritische stemmen het zwijgen op te leggen, mogen we niet licht nemen. “Dat is geen democratie meer, dat is politieke willekeur”, waarschuwt Bert Engelaar, algemeen secretaris van het ABVV.

Arizona wil organisaties verbieden onder het mom van de veiligheid. Maar om de veiligheid te garanderen, is deze wet helemaal niet nodig. De Belgische wetgeving voorziet al dat rechters terreurverdachten kunnen vervolgen en ook de deelname aan terroristische organisaties is strafbaar. 

Zelfs de experten van de antiterreurdienst OCAD hebben hun twijfels bij het nut van deze wet. 

Nee, deze wet zal het land niet veiliger maken. Deze wet heeft een ander doel: kritische stemmen het zwijgen op te leggen.

Onze grondrechten onder vuur

Met deze wet opent de regering het vuur op een pijler van een gezonde samenleving: het recht om je te verenigen om de problemen in de samenleving aan te kaarten. Dat is nochtans een grondrecht dat in artikel 27 van onze Grondwet is opgenomen en ook beschermd wordt door artikel 11 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mensen waarschuwt daarom al dat de plannen van de regering ongrondwettelijk zijn.

Voor dit recht op vereniging is hard gevochten. Bij de oprichting van België was het voor de arbeiders verboden om zich te verenigen en samen op te komen voor veilige werkomstandigheden of betere lonen. 

Dat “coalitieverbod” nam de nieuwe staat België over van de tijd van Napoleon. Wie zich toch verenigde, kreeg te maken met zware repressie. Arbeiders werden ontslagen, de rijkswacht nam de middelen van de verenigingen af en wanneer de syndicale organisaties van de arbeiders de straat op trokken, schoot de rijkswacht met scherp. 

Maar de arbeidersbeweging liet niet los. Zij organiseerden hun eigen vakbonden, ziekenkassen, coöperatieven, sportverenigingen en zelfs een eigen politieke partij. Door de krachten te bundelen, stonden ze sterker tegenover de patroons en hun staat. Samen dwongen ze onze sociale rechten af. Maar ze wonnen ook onze democratische rechten. Voortaan mochten ook de arbeiders zich verenigen, kritiek geven en stemmen bij de verkiezingen.

Het recht op verenigen is een recht waar we trots op mogen zijn. Een recht dat ons niet mag afgepakt worden. Want de verschillende geëngageerde organisaties zijn nodig om onze stem te laten klinken en verandering af te dwingen. Wanneer ieder voor zich voor zijn mening moet opboksen tegen de regering, hebben we weinig bereik. Maar door samen te komen, klinken we luider, hebben we meer impact en kunnen we overwinningen boeken. 

Het is de georganiseerde arbeidersbeweging die ervoor zorgde dat de kinderarbeid werd afgeschaft en onze sociale zekerheid tot stand kwam. Net zoals de anti-betogingswet er in 2023 uiteindelijk niet kwam doordat vakbonden, Greenpeace en andere organisaties zich verenigden. 

Ook vandaag is het recht van vereniging cruciaal voor iedereen die de genocide in Gaza en de bezetting door Israël een halt wil toeroepen. Want het zijn deze organisaties en hun acties die druk uitoefenen op de regeringen die medeplichtig zijn met Israël.

Wie wil in een samenleving leven waar politici verenigingen kunnen verbieden als ze te veel tegenspraak krijgen? Democratie is zoveel meer dan één keer om de vijf jaar gaan stemmen en tussendoor moeten zitten en zwijgen. In een echte democratie moet het middenveld zijn rol kunnen spelen. Via vakbonden, massaorganisaties en allerlei verenigingen kunnen burgers hun belangen verdedigen en hun ideeën uiten. Enkel zo kunnen burgers de politiek tegenspreken, zich verzetten en wegen op het beleid.

Wat is er erger, een verfbus of een genocide?

Het is geen toeval dat deze regering van sociale afbraak en militarisering ook de kaart trekt van repressie en autoritaire maatregelen. Ze weet dat ze haar asociale plannen niet kan doorduwen als er een mondig en georganiseerd middenveld klaar staat om onze rechten te verdedigen. 

Het zal Arizona niet lukken om onze pensioenen af te pakken, als de vakbonden met duizenden op straat blijven komen. 

Als de Palestina-activisten de druk blijven opvoeren, wordt het moeilijk om Israël een hand boven het hoofd te blijven houden in zijn genocide op het Palestijnse volk. 

En als de klimaatbeweging te luid roept, kan de regering niet meer verbergen dat ze geen plan heeft om de planeet leefbaar te houden. 

Net daarom heeft de regering het op hen gemunt. “Dit is geen toevallige samenloop. Het is een strategie. Door de pijlen te richten op de boodschapper, hoeft men de boodschap niet te beantwoorden. Door kritische organisaties te criminaliseren, kan men de eigen stilstand maskeren”, schrijft Bert Engelaar.

Nu al kondigt de Arizona-regering aan dat zij dit verbod zal toepassen op Palestina- en klimaatorganisaties die er volgens de regering radicale ideeën op nahouden. Zo spreken ze erover om organisaties als Samidoun en Code Rood te verbieden. 

De regering beweert dat de vakbonden niet zullen worden geviseerd met deze wet. Maar wat zijn die uitspraken waard? Eenmaal deze wet is ingevoerd is het zeer makkelijk om haar steeds breder toe te passen. Telkens een organisatie is verboden, ontstaat er een precedent om verder te gaan. Dat is wat er keer op keer gebeurt. 

Toen in 1963 in de strafwet de “kwaadwillige belemmering van het verkeer” als een misdaad werd opgenomen, beloofde de regering plechtig dat dit artikel “op de meest uitdrukkelijke wijze noch aan het stakingsrecht noch aan de vrije uitoefening van dit recht te willen raken”. Maar ondertussen werden al meerdere syndicalisten op basis van dit wetsartikel veroordeeld voor de piketten en wegblokkades die zij organiseerden. 

Zo ging het ook toen Greenpeace in 2023 werd veroordeeld voor een vreedzame actie in de haven van Zeebrugge. Daarvoor gebruikte de rechter een wet die eigenlijk bedoeld was om migranten de ongemachtigde toegang tot de haven te ontzeggen.

De Arizona-regering is niet de enige die de aanval opent op activisten en hun organisaties. Ook in onze omringende landen zien we dat regeringen activisten aanvallen met verboden en absurde wetgeving. Zo besloot het Verenigd Koninkrijk om de organisatie “Palestine Action” als terreurgroep te bestempelen. Terwijl het VK zelf wapens levert aan Israël, menen ze dat de spuitbussen van deze Palestina-activisten het echte gevaar vormen. 

Het leidde al tot de absurde situatie waar honderden vreedzame demonstranten werden gearresteerd wegens “steun aan terrorisme” omdat ze een bordje ophielden: “Ik ben tegen genocide. Ik steun Palestine Action”.

“Een genocidaire staat is gevaarlijker dan jonge mensen met een verfbus”, reageert klimaatactiviste Anuna De Wever. “Als we zelfs dat niet meer zien, zijn we compleet in een omgekeerde wereld beland.” 

Het is inderdaad de wereld op zijn kop. Want terwijl Israël een genocide pleegt in Palestina, neemt de regering maatregelen tegen zij die de genocide aanklagen. En eerder dan klimaatbeleid te voeren, wil de regering vooral de klimaatbeweging het zwijgen opleggen. 

Met deze wet kiest de regering kant. Zij kiezen de kant van het onrecht, van de medeplichtigheid aan genocide en van de klimaatrampen. Ze kiezen kant tegen zij die zich verenigen voor de vrede, voor het klimaat en voor onze sociale rechten.

Een breed front op 14 oktober

De wet om organisaties te verbieden staat niet op zichzelf. In haar regeerakkoord kondigt Arizona een hele reeks autoritaire maatregelen aan. Stuk voor stuk zijn ze erop gericht tegenstemmen monddood te maken en het middenveld in de pas te doen lopen. 

Arizona wil niet enkel het recht op verenigen, maar ook het recht op protest inperken. Daarvoor halen ze het beruchte betogingsverbod van de Vivaldi-regering van onder het stof en willen ze nog meer GAS-boetes inzetten tegen demonstranten. Ze willen de vakbonden kortwieken door hen rechtspersoonlijkheid te geven en het stakingsrecht uit te hollen. Ze intimideren protestbewegingen door aan de antiterreurdienst OCAD de opdracht te geven hen op te volgen alsof het terroristen zijn. Ze willen zelfs verenigingen zoals 11.11.11 of Damiaanactie treffen door giften aan goede doelen fiscaal minder aantrekkelijk te maken.

De aanval op onze democratische rechten treft iedereen die wil opkomen voor een betere wereld. De vakbonden, het middenveld, de Palestina-beweging, klimaatactivisten… niemand wordt gespaard. Het is maar door de krachten te bundelen, dat we hun plannen kunnen tegenhouden. Dat is al eerder bewezen in de strijd tegen het betogingsverbod. De Vivaldi-regering wou het mogelijk maken om mensen te verbieden deel te nemen aan protesten. Maar zij hadden niet gerekend op de tegenwind die zij kregen. Een breed front van vakbonden, Greenpeace, Amnesty International, La ligue des Droits de l'homme, De Liga voor Mensenrechten en vele anderen kwamen samen en voerden een vastberaden strijd onder de noemer “verzet is geen misdaad”. Onder deze druk moest de regering haar plannen intrekken.

Ook nu reageert het middenveld scherp. Niet alleen de vakbonden en Anuna De Wever uitten hun kritiek op de pogingen van Arizona om organisaties te kunnen verbieden. Ook klimaatverenigingen en mensenrechtenorganisaties trekken aan de alarmbel. 

De Liga voor Mensenrechten merkt op dat “we al langer een tendens zien vanuit de overheid om activisten en organisaties te bestempelen als terroristen of radicalen”. 

Greenpeace zegt dat deze plannen “de regering de ongeziene macht geeft om organisaties monddood te maken. Dat is ronduit gevaarlijk in een democratie”. 

Ook La Ligue des Droits Humains beaamt: “De politieke rechten staan onder druk in België”.

Maar de plannen van de Arizona-regering zijn nog geen wet. Op dit moment bekijkt de Raad van State een eerste voorstel van minister Quintin. Pas daarna kan de minister een officieel wetsontwerp indienen in het parlement. Er is nog tijd om deze plannen van de baan te schuiven.

Kom daarom mee op straat in Brussel op 14 oktober voor de grote betoging tegen de sociale afbraak en voor onze democratische rechten.