De regering bereidt deze zomer aanvallen voor op de werkende bevolking: meer uren werken, meer flexibiliteit, minder bescherming en minder loon

Een frontale aanval op de arbeidsduur

Het wetsontwerp voorziet in een massale verhoging van het aantal toegestane “vrijwillige” overuren. Nu is dat nog beperkt tot 100 uren per jaar, maar dat zou kunnen stijgen tot 360 uren, waarvan 240 uren uitbetaald worden aan het normale loon zonder overloon. In de horecasector zou dat plafond zelfs verhoogd worden tot 450 uren. Dat betekent dat alle werknemers die overuren doen om rond te komen, elke maand een stuk nettoloon verliezen, en dat werkgevers meer flexibiliteit kunnen eisen van werknemers.

Voorbeeld: Jan heeft eindelijk werk gevonden. Bij zijn aanwerving wordt hem gevraagd een bijlage te ondertekenen om “vrijwillige” overuren te presteren. De werkgever windt er geen doekjes om: zonder handtekening, geen contract. De bijlage houdt in dat Jans wekelijkse arbeidsduur gemiddeld 45 uur bedraagt, en de werkgever bepaalt wanneer de uren boven de 38 uur gepresteerd moeten worden. Jan heeft deze job nodig, zeker nu de regering ook de werkloosheidsuitkeringen heeft beperkt in de tijd. Hij heeft dus geen andere keuze dan te tekenen.

Een ander zorgwekkend element: de zogenaamde “onvrijwillige” overuren. De tekst staat nu toe om per kwartaal 143 extra overuren op te leggen in geval van “uitzonderlijke werkdruk” of noodsituaties, bovenop de al toegestane 143 uur. Dat betekent dat een werknemer 286 overuren zou kunnen moeten doen in drie maanden tijd, ofwel 14 uur extra per week.

Het einde van de bescherming tegen nachtarbeid

Tot nu toe is nachtarbeid verboden en enkel bij uitzondering toegestaan. De nieuwe tekst schrapt dit verbod, ondanks de bewezen negatieve effecten op de gezondheid, zoals een verhoogd risico op kanker.

Dit zal veel werknemers treffen. Bijvoorbeeld: Joke is secretaresse in een internationaal advocatenkantoor. De advocaten willen dat het administratieve werk ’s avonds wordt gedaan, zodat het klaar is tegen de volgende ochtend. Met het verbod op nachtarbeid waren de werkuren van Joke van 12 uur ’s middags tot 20 uur ’s avonds. Het advocatenkantoor zal nu de werkuren kunnen wijzigen: van 16 uur ’s middags tot middernacht. Als moeder van twee jonge kinderen betekent dit voor Joke dat ze veel tijd met hen verliest. Ze moet ook iemand vinden om voor hen te zorgen vanaf schooltijd tot ze net voor 1 uur ’s nachts thuiskomt. Ze moet hopen dat er nog openbaar vervoer is op dat uur, of anders moet ze overwegen een auto te kopen met alle kosten die dat met zich meebrengt.

In de brede distributiesector worden de nachtpremies afgeschaft tussen 20 uur en middernacht, en tussen 5 uur en 6 uur ’s ochtends, voor nieuwe contracten.

Kelly Leonardo Torres, vakbondsafgevaardigde (ACV) bij Delhaize vertelt:

“Ik werk al 22 jaar bij Delhaize, in de nachtploeg. We werken ook op zondag (zaterdag is onze rustdag), en soms zelfs op feestdagen. Voor dat werk ’s nachts, tijdens weekends en op feestdagen krijgen we dubbel loon, 200%. De uren die we tussen 21 uur en middernacht werken, zullen niet langer als nachtarbeid beschouwd worden. Alleen al daardoor zullen we 500 euro bruto per maand verliezen als de regering deze plannen doorvoert. En nu willen ze ook de premie tussen 5 uur en 6 uur schrappen. Dat betekent nog eens 100 euro minder. En dan hebben we het nog niet over wat we verliezen als zondagen en feestdagen als gewone werkdagen gelden.”

“Toch is nachtarbeid en werken in het weekend allesbehalve gemakkelijk. Ik doe dit werk al lang, en het heeft gevolgen voor mijn gezondheid: ik heb een te hoge bloeddruk, beginnende diabetes, en ik heb slaapproblemen.”

“In de logistieke sector werken veel mensen met een migratieachtergrond. De genocide in Gaza is een veelbesproken onderwerp. Het feit dat de regering zoveel extra geld wil uittrekken voor wapens, raakt veel mensen diep. Ze zeggen dat de economische situatie moeilijk is, dat er tekorten zijn, maar er is altijd geld voor oorlog.”

Een zware slag voor collectieve onderhandelingen

Voor het eerst verbiedt de regering uitdrukkelijk dat collectieve arbeidsovereenkomsten gunstigere bepalingen voorzien voor nachtpremies in de brede distributiesector. Werkgevers zullen op die manier eenzijdig bestaande voordelen kunnen schrappen. Dit is een regelrechte inmenging in een basisprincipe van het Belgische sociaal overleg, waarbij werkgevers en vakbonden samen onderhandelen over arbeidsvoorwaarden.

Afschaffing van het minimale aantal werkuren per week

Tot nu toe moest een werkgever een contract van minstens 13 uren per week aanbieden en moest het arbeidsreglement aangeven hoe en wanneer werknemers met variabele uren hun uurrooster ontvangen. Bovendien moest het uurrooster opgenomen zijn in het arbeidsreglement, dat goedgekeurd moet worden door de werknemers of hun vertegenwoordigers. Het wetsvoorstel wil deze minimumduur én deze verplichtingen schrappen.

Voorbeeld: In een bedrijf heeft de syndicale delegatie altijd gewaakt over een minimum van 6 werkuren per dag, om precarisering te vermijden. Met deze wet zou een werkgever mensen kunnen aanwerven voor slechts 3 uren per dag, enkel tijdens de piekuren, en slechts 2 dagen per week.

Nog een voorbeeld: Julie is uitgesloten van de werkloosheidsuitkering. Ze moet eender welke baan aannemen om het gezinsinkomen aan te vullen. Ze vindt een job van 3 uren per week. Helaas helpt die job haar niet om opnieuw rechten op te bouwen voor werkloosheid.

Oudere werknemers kunnen makkelijker worden ontslagen

De maximale opzegtermijn wordt verkort (voor wie minstens 17 jaar anciënniteit heeft vanaf 2031), wat vooral oudere werknemers treft. Zij zijn misschien iets minder productief na 30 jaar werken, maar hebben het ook veel moeilijker om nog aan werk te raken op latere leeftijd. Toch wil de regering de werkloosheidsuitkering ook voor hen beperken tot maximaal 2 jaar.

Waarom deze aanval?

Dit wetsvoorstel past in een kader dat duidelijk gebaseerd is op de belangen van de werkgevers:

• de productiviteit verhogen ten koste van de gezondheid van de werknemers
• de loonkosten drukken om de winsten van grote bedrijven op te voeren
• de vakbonden verzwakken door individuele overeenkomsten te bevoordelen en collectieve overeenkomsten te verbieden