De Wever en Rousseau maken ons zieker en armer: 4 punten die dat bewijzen

1. Controles die de genezing vertragen

Men begrijpt kennelijk niet wat een genezingsproces betekent. Neem nu Loïc, beheerder en onderhoudstechnicus in een crèche. Hij heeft een hernia maar negeerde lange tijd de pijn, omdat hij bang was zijn werk niet meer te kunnen doen. Hij hield zich sterk en behielp zich met een lendengordel om het vol te houden. Tot hij op een dag niet meer uit bed raakte.

Toen begon zijn lang medisch parcours: pijnstillers, intensieve kine, daarna een reeks consulten bij een orthopedisch chirurg, om ten slotte tot de onherroepelijke conclusie te komen dat een operatie onvermijdelijk was.

Loïc zit nu met permanente stress: de angst om nooit meer gezond te worden, om de rest van zijn leven deze pijn te moeten verdragen. Met daar bovenop de angst voor financieel verlies, omdat “terugvallen” op het ziekenfonds een zwaar inkomensverlies betekent. Als hij zich dan ook nog zorgen moet maken over een willekeurig verlies van zijn uitkering, dan zal die extra stress zijn gezondheidsproblemen alleen maar verergeren of verlengen. Volgens het nieuwe plan van minister Vandenbroucke kan je tussen 10% en 100% van je uitkering kwijtraken als je een afspraak mist of "het spel om terug aan het werk te gaan niet voldoende meespeelt".

Maar de regering doet er nog een schepje bovenop. Ze eist dat huisartsen voortaan minstens een keer per jaar hun patiënten beoordelen en een "geschiktheidsrapport" opstellen, een document dat moet bepalen welke professionele taken de patiënt nog kan uitvoeren.

Een maatregel die het vertrouwen tussen arts en patiënt ondermijnt. Deze verplichting betekent dat de spreekkamer van de arts verandert in een controlekantoor, waar een oprechte dialoog waarin de echte obstakels voor herstel naar boven komen, plaatsmaakt voor wantrouwen. Hoe zal een patiënt problemen, angsten of een terugval durven uiten in de wetenschap dat elk woord tegen hem kan worden gebruikt? Een therapeutische relatie berust op luisteren en wederzijds vertrouwen. Systematisch wantrouwen maakt dat onmogelijk.

Het is een opgelegde rol die de bevoegdheden van de arts te buiten gaat. Hoe kunnen huisartsen, hoe bekwaam ook, inschatten wat de realiteit van een beroep inhoudt? Kennen zij de fysieke en psychologische impact van een achturige dag in een crèche met vierentwintig kinderen? Hun expertise is medisch en zegt niets over andere beroepen. Hun taak is zorg verlenen en herstel ondersteunen, niet bemiddelen tussen patiënt en werkgever.

Een verbroken therapeutische relatie betekent een patiënt die minder begeleiding krijgt, minder openhartig over zijn symptomen kan praten en dan ook minder goed verzorgd wordt. Het resultaat? Meer terugval, langere periodes zonder werk en al met al een veel hogere menselijke en maatschappelijke kost.

2. Loopbanen verlengen zonder verbetering van de arbeidsomstandigheden: een recept voor meer ziekten

Het aantal zieke werknemers steeg de afgelopen jaren gestaag, om diverse redenen. Ten eerste raakten door de afschaffing van het recht op vervroegd pensioen of het recht op landingsbanen tal van werknemers in zware beroepen uitgeput. Ze belandden in invaliditeit in plaats van hun welverdiende pensioen te kunnen opnemen.

Verder merken we dat de meest opvallende stijging arbeiders betreft, met name arbeiders boven de 55 jaar. Vandaag is 64% van de langdurig zieke werknemers ouder dan 50 en 47% ouder dan 55 (cijfers van het RIZIV), wat natuurlijk geen toeval is.

In plaats van hen te dwingen tot 67 jaar te werken - voor deze beroepen een vaak onrealistische leeftijd - stellen we concrete maatregelen voor om te stoppen met dat systematische slijtagebeleid:

• Herstel van het recht op pensioen op 65-jarige leeftijd, met de mogelijkheid van vervroegd pensioen vanaf 60 jaar voor zware beroepen, zonder malus.
• Voor werknemers in de zwaarste sectoren - verzorgers, onderhoudspersoneel, bouwvakkers, ... : recht op brugpensioen vanaf 55 jaar, met een fatsoenlijk inkomen, zodat ze kunnen stoppen met werken zonder in armoede te vervallen.
• Tot slot moeten we de pensioenen herwaarderen, zodat degenen die hun leven hebben gegeven om onze samenleving draaiende te houden een waardig pensioen kunnen opbouwen, zonder angst om in armoede te belanden.

3. Meer druk op patiënten betekent meer presenteïsme. Meer presenteïsme betekent nog meer zieken. 

Een andere belangrijke factor in de toename van het aantal zieke werknemers is het presenteïsme. Wegens steeds meer onzekere contracten, het opgevoerde aantal overuren en de verhoogde werkdruk, durven werknemers niet meer stoppen, ook al zijn ze ziek. Uit angst om hun baan of een deel van hun inkomen kwijt te raken, werken ze door tot ze erbij neervallen, ten koste van hun gezondheid. Bijna één op de twee werknemers werkt door tijdens ziekte.

Een verhoogde druk op zieke werknemers zal het probleem van presenteïsme nog verergeren en werknemers aanzetten tot situaties waarin herstel steeds moeilijker wordt. Toch zou dit makkelijk op te lossen zijn: ingrijpen bij de eerste symptomen - een beginnende peesontsteking, rugpijn behandelen voor die chronisch wordt, ... Als we die problemen niet aanpakken, uit angst of dwang, laten we kleine problemen verzieken tot langdurige invaliditeit.

Een aanpak van het probleem bij de bron en een focus op preventie zou een logische reactie zijn. Maar de regering blijft blind voor deze evidentie.

4. De grote illusie: de regering trekt een rookgordijn op voor de verantwoordelijkheid van werkgevers

De regering De Wever-Rousseau gaat er prat op alle betrokkenen verantwoordelijk te maken: patiënten, artsen, ziekenfondsen en werkgevers. Maar achter die grote woorden schuilt een heel andere realiteit. Welke bijdrage van de aangekondigde 1,9 miljard aan besparingen zal van de werkgevers worden gevraagd? Amper 77 miljoen, een belachelijk bedrag. Terwijl in de meeste gevallen de werkgevers verantwoordelijk zijn voor de ziekte.

Als om de hypocrisie van het systeem nog te onderstrepen, haast minister Vandenbroucke zich om de werkgevers gerust te stellen: deze bescheiden bijdrage zal volledig worden terugbetaald in de vorm van een verlaging van de werkgeversbijdragen, op voorwaarde dat de werkgevers hun zieke werknemers "monitoren" en voldoende re-integratietrajecten initiëren.

Theoretisch zou de inzet van re-integratietrajecten zieke werknemers moeten beschermen door hun terugkeer te vergemakkelijken. In de praktijk geven 8 van de 10 werkgevers er de voorkeur aan om hun zieke werknemer wegens zogenaamde "overmacht" te ontslaan in plaats van een passende functie te zoeken. De werkgever verklaart gewoon dat er geen geschikte functie is voor de zieke werknemer en kan de werknemer vervolgens gratis ontslaan. Hij hoeft geen cent opzegtermijn te betalen.

Praktisch gezien betekent ontslag wegens overmacht dat je al deze rechten verliest. Een onrechtvaardige behandeling voor de werknemers en een wapen voor ontslag voor de bazen. Een zogenaamde oplossing die niet bijdraagt tot genezing maar tot uitsluiting. De wet op het welzijn op het werk bepaalt echter dat werkgevers verplicht zijn om hun zieke werknemers passend werk aan te bieden. Het zou daarom zinvol zijn om deze verplichting af te dwingen door middel van serieuze arbeidsinspecties, waardoor werkgevers echt verantwoording zouden moeten afleggen.

De huidige hervorming voorziet een extra bijdrage van 30% voor de 2de en 3de maand, en vanaf 2027 voor de 4de en 5de maand. Is hier sprake van vooruitgang? Nauwelijks. Deze maatregel, hoe beperkt ook, gaat niet gepaard met enige concrete verplichtingen voor werkgevers: geen verbeterde risicopreventie, geen systematische aanpassing van werkposten, geen sancties voor nalatigheid.

Bovendien krijgen de werkgevers vanaf 2027 een korting op hun patronale bijdragen die gemiddeld overeenkomt met hun financiële bijdrage tijdens de eerste maanden van ziekte. Anders gezegd, deze maatregel is geen besparing voor de staat en ook geen responsbilisering van de werkgevers.

Erger nog, ons land is een van de landen waar zieke werknemers het minst bescherming genieten, met een van de kortste periodes van gegarandeerd inkomen. In Nederland bijvoorbeeld moeten werkgevers bij ziekte tot twee jaar loon garanderen. Elk systeem heeft uiteraard zijn beperkingen. Maar hoe kan je beweren dat je de Belgische werkgevers verantwoordelijk maakt als je hen vraagt twee maanden lang 30% bijdrage te betalen in ruil voor een vermindering van de patronale bijdragen? Een coherente aanpak zou ten minste zes maanden gegarandeerd loon vereisen, een termijn die bedrijven tot actie kan dwingen.

5. De weg naar genezing is mogelijk, op voorwaarde dat we het roer omgooien

Het komt er nu op neer dat de Arizona-regering pronkt met haar besparingsdoelstelling van 1,9 miljard euro. Maar het is al snel duidelijk dat dit cijfer geenszins de oplossing van het probleem van zieke werknemers betekent, alleen de goedkopere aanpak ervan.

Nochtans zijn er oplossingen. Die omvatten een recht op rust voor iedereen vanaf 65 jaar, een terugkeer naar het vervroegd pensioen voor zware beroepen, echte verantwoordelijkheid van de werkgevers via 6 maanden gewaarborgd loon, aangepast werk en reële preventieve maatregelen op de werkplek, en echte samenwerking met de actoren op de werkvloer - artsen, ziekenfondsen, vakbonden - door die eindelijk te vertrouwen.

De keuze is duidelijk: ziekte blijven beschouwen als een kostenpost die moet zakken, of met ziekte omgaan als een probleem dat moet worden opgelost. Arizona kiest voor de eerste optie.