De zieken zijn enkel denkbeeldig in het hoofd van minister Vandenbroucke
Van Frank Vandenbroucke tot Georges-Louis Bouchez, iedereen in de Arizona-regering heeft ermee ingestemd om te besparen op langdurig zieken. Volgens de regering-De Wever-Rousseau doet een groot deel van hen maar alsof, en zijn er veel die toch zouden kunnen werken. Maar klopt dat? Wat is de realiteit voor zieke werknemers?
door
Elisa Muñoz Gomez, ondervoorzitter van Geneeskunde voor het Volk
en Sofie Merckx, huisarts en PVDA-fractieleidster in de Kamer
Die 300.000 langdurig zieken extra komen niet uit de lucht vallen
Vandaag zijn er in België meer dan een half miljoen mensen die al meer dan een jaar arbeidsongeschikt zijn. Dubbel zoveel als in 2010. In het verleden ging het vooral over mensen die een hartaanval of kanker hadden gehad. Vandaag gaat het vooral over mensen die lijden aan fysieke aftakeling of stressgerelateerde mentale aandoeningen. Spier- en skeletaandoeningen en stressgerelateerde psychische aandoeningen vormen nu meer dan twee derde van alle langdurige ziekten.1 In beide gevallen ligt de oorzaak van het kwaad voornamelijk in het werk van de zieke.
Er is dus een enorme explosie in het aantal patiënten – bijna 300.000 meer langdurig zieken op vijftien jaar tijd. Die mensen zijn zich niet plots collectief dingen gaan inbeelden. Het is ook niet dat er vanuit het niets een leger van profiteurs is opgestaan. Waarom het dan wel zo is, moeten we elders zoeken. En dat willen De Wever, Rousseau en Vandenbroucke natuurlijk niet doen.
Want wat is er de afgelopen jaren veranderd? Twee essentiële dingen...
Ten eerste mogen mensen steeds later met pensioen of vervroegd pensioen gaan.
Ten tweede is er de toegenomen werkdruk, werklast, flexibiliteit en onzekerheid. Het werkritme stijgt, er wordt permanente flexibiliteit verwacht, er is enorme druk om te presteren en daarnaast de angst om je job te verliezen. Dat alles heeft de relatie die mensen met hun werk hebben, ingrijpend veranderd.
Daarmee moeten we rekening houden als we willen begrijpen wat er vandaag gebeurt. We moeten niet zozeer kijken naar de persoonlijkheid van de zieke, maar naar de omstandigheden die de werknemers van het land steeds zieker maken.
Opgepast! Fake news-alarm
De regering-De Wever-Rousseau herhaalt dag in dag uit dat Duitsland evenveel langdurig zieken heeft als België, ook al heeft Duitsland zeven keer zoveel inwoners. Dit is gewoon niet waar, dat bevestigt de RTBF-factcheck.2
Ten eerste zijn er geen cijfers voor Duitsland over het aantal langdurig zieken (meer dan een jaar arbeidsongeschikt), dus je kan moeilijk de twee landen vergelijken. De enige bestaande cijfers slaan op mensen die inactief zijn door ziekte of handicap, ongeacht hoelang ze al arbeidsongeschikt zijn. Er zijn ongeveer 2 miljoen zieken in Duitsland, twee tot vier keer zoveel als in België.
Een ander vaak gehoorde argument is dat uit een onderzoek van het Riziv zou blijken dat een kwart van de mensen met een invaliditeitsuitkering tot aan hun pensioen ‘valse’ zieken zijn. Fake news, zegt Le Soir3, die deze bewering heeft onderzocht. Dit zijn geen representatieve gegevens, dus je kan er geen algemene conclusies uit trekken - en dat heeft minister Vandenbroucke ook zelf erkend. Deze cijfers werden opzettelijk aan de pers gelekt op een moment dat de regering miljarden wil besparen. Met andere woorden, ze zijn opzettelijk gemanipuleerd en politiek gerecupereerd, in een poging om nieuwe besparingen op de kap van zieke werknemers te rechtvaardigen.
Langdurig zieken zijn vooral arbeiders, vrouwen en oudere werknemers
Deze zieken zijn voornamelijk arbeiders, vrouwen en werknemers ouder dan 55 jaar. Laten we hun realiteit eens nader bekijken:
Arbeiders: lopen twee keer meer risico op invaliditeit als bedienden. Hun werk – handling, schoonmaak, bouw, zorg, industrie – verslijt hun lichaam ver voor ze de wettelijke pensioenleeftijd bereiken. Ze beginnen ook vroeger met werken dan mensen met een diploma, dus hun lichaam is vroeger versleten.
Vrouwen: vertegenwoordigen bijna 60% van de langdurig zieken. Ze werken in sectoren zoals de gezondheidszorg, de dienstencheques, in supermarkten enz. Deze sectoren zijn bijzonder zwaar. Je moet mensen dragen, zware karren trekken, rekken vullen, de hele dag dezelfde bewegingen herhalen en steeds sneller. Daarbij komt nog de mentale werkdruk die gepaard gaat met het menselijke aspect, dat in deze beroepen zwaar weegt: zorgen voor zieken, het huis kuisen van een oudere, de klant in de winkel... En dit alles komt vaak bovenop de last van het eigen gezin en het eigen huishouden. Dit is wat we de ‘dubbele werkdag’ noemen.
Deze sectoren zijn onmisbaar voor de samenleving, maar ze worden niet hoog gewaardeerd en de lonen zijn er vaak laag tot zeer laag. Volgens een Securex-rapport4 heeft een deeltijds werknemer nu bijna dubbel zoveel kans om langdurig afwezig te zijn dan een voltijdse collega.
Werknemers ouder dan 55: dit is de meest vertegenwoordigde leeftijdsgroep. 64% van de langdurig zieken is ouder dan 50 en 47% is ouder dan 55 (cijfers van het RIZIV).5 Dat is geen toeval: dit zijn de generaties die rechtstreeks worden getroffen door de geleidelijke afschaffing van het brugpensioen en de verhoging van de pensioenleeftijd.
In het verleden kon een uitgeputte werknemer op 58 of op 60 jaar op een waardige manier stoppen met werken. Tegenwoordig moeten mensen steeds langer werken – soms in jobs waarbij ze repetitieve bewegingen moeten maken, lasten moeten dragen of op een tempo dat hun lichaam niet meer aankan. Voor het sociaal secretariaat Securex is dat geen verrassing: “Meer oudere mensen werken en moeten langer doorwerken, wat leidt tot een toename van het ziekteverzuim. Bij arbeiders is dit effect duidelijker dan bij bedienden. Ze dragen een zwaardere fysieke last, die nog zwaarder wordt als ze langer moeten werken.”
Paul, Maria en Marc, de gezichten van zieke werknemers
Achter deze cijfers zitten de vrouwen en mannen die onze samenleving draaiende houden en die de regering-De Wever-Rousseau onzichtbaar probeert te maken. Achter deze cijfers hebben we het over Paul, Maria en Marc.
Paul, 63, bouwvakker: “Ik heb mijn hele leven in de bouw gewerkt. In het begin hield ik van mijn beroep: goed werk, concrete resultaten, met een tevreden gevoel naar huis. Maar de afgelopen jaren kan ik het minder goed bijbenen. Ze sturen me naar verschillende bouwwerven op een dag, ik moet heel vroeg opstaan en alles moet snel gaan. De lange dagen, onregelmatige werktijden en een strenge leidinggevende achter je veren ... het werd ondraaglijk. Ik begon slechter te slapen, en daarna helemaal niet meer. Ik was uitgeput, leeggezogen. Ik ben sinds begin 2022 gestopt met werken. Mijn rug en schouders zijn gebroken en eerlijk gezegd heb ik geen energie meer. Ik ben aan het eind van mijn latijn.”
Maria, 57, huishoudhulp in Charleroi: “Ik heb jarenlang voltijds als poetshulp gewerkt. Elke dag werkte ik in verschillende huishoudens, vaak een halve dag per huis. Ik had nooit echt pauze: net voldoende tijd om van de ene plek naar de andere te hollen, soms zelfs zonder te eten. Na een tijdje kreeg ik pijn in mijn schouder. Eerst een peesontsteking, toen een scheur. Ik ben geopereerd en bij de kinesist geweest, maar ik kom niet van de pijn af. Het moeilijkste was dat wanneer ik thuiskwam, het werk gewoon doorging. Ik moest me namelijk nog bekommeren om het huishouden, de maaltijden en het gezin. Het voelde alsof ik een dubbel leven leidde: een leven waarin ik andermans huis schoonmaakte en een leven waarin ik thuis ook nog eens alles moest doen. Sinds 2021 ben ik arbeidsongeschikt. Mijn lichaam zei stop. Maar in mijn hoofd vind ik het nog steeds moeilijk om te accepteren dat alles wat ik heb gegeven me zo heeft uitgeput.”
Marc, 49 jaar, logistiek medewerker in de haven van Antwerpen: “Ik werk al meer dan twintig jaar in de kou in de haven. Het is een zware, fysieke job, maar ik heb het altijd leuk gevonden om mijn werk goed te doen. In al die jaren was ik nooit ziek, nooit afwezig. Ik ben altijd trots geweest op mijn doorzettingsvermogen. Maar nu kan mijn lichaam het gewoon niet meer bijbenen. Mijn schouders zijn helemaal versleten. Ik heb zelfs hulp nodig om mijn jas aan te trekken. Sommige dagen kan ik mijn armen niet eens boven mijn hoofd tillen. Als ik hoor dat we tot ons 67e moeten doorwerken, vraag ik me af in welke wereld dat haalbaar is. Op mijn 49e ben ik al opgewerkt. Het is niet dat ik niet langer wil werken, maar ik kan gewoon niet meer. Mijn lichaam is op.”
Paul, Maria en Marc kunnen het nooit tot hun 67e volhouden. Hen verplichten langer te werken, zonder de mogelijkheid voor aangepast werk of vervroegd pensioen, leidt onvermijdelijk tot langdurig ziekteverzuim.
Om het aantal langdurig zieken terug te dringen, moet vervroegd pensioen opnieuw ingevoerd worden
Decennialang diende het brugpensioen als nooduitgang: zo konden oudere werknemers de werkplek verlaten voordat ze compleet versleten waren. Maar sinds de hervormingen van de jaren 2000 is deze uitweg geleidelijk afgesloten.
De “langdurig zieken” in de statistieken zijn vaak simpelweg voormalige bruggepensioneerden die van het ene naar het andere vangnet in het socialezekerheidsstelsel zijn doorverwezen. Zoals Marc, die zijn job moest opgeven wegens een kapotte rug en zich noodgedwongen tot het ziekenfonds moest wenden.
De afschaffing van het brugpensioen en de verhoging van de pensioenleeftijd hebben een mechanisme in gang gezet: het aantal mensen dat als arbeidsongeschikt wordt erkend, is sterk toegenomen. Kim De Witte, pensioenspecialist van de PVDA, toont in zijn nieuwste boek ‘Werk, zwijg & sterf’ aan dat de afname van bruggepensioneerden bijna één-op-één samenhangt met de toename van het aantal zieke werknemers boven de 55.
De regering jaagt op de zieken, maar laat de ziekte ongemoeid
Arbeidsongeschiktheid is allesbehalve een privilege: je inkomen daalt, rechten worden uitgehold en het sociale stigma weegt zwaar. Velen ervaren deze overgang als een degradatie, als een status die rust noch erkenning biedt. Burn-out, chronische pijn, depressie en angststoornissen komen steeds vaker voor, vooral bij werknemers in de zorg, logistiek, schoonmaak en supermarkten: de mensen die het land overeind hielden tijdens de pandemie.
Maar wat doen de Rousseaus en Vandenbrouckes van deze wereld? Ze tonen geen greintje respect voor deze werkende mensen. Ze pakken niet de echte oorzaken aan die Marc, Maria en Paul ziek maken. Ze straffen en treiteren hen liever, zodat ze weer aan het werk gaan, ook al zijn ze nog niet genezen. Alsof rugklachten, peesontstekingen aan de schouder of depressies op magische wijze verdwijnen. Het gaat er uiteraard niet om deze werknemers opnieuw gezond te maken of hen te laten terugkeren naar een job dat hun lichaam respecteert. Nee, het draait maar om één ding: 1,8 miljard euro besparen ... op hun kap.
En daar blijft het niet bij. De regering-De Wever-Rousseau wil nachtwerk veralgemenen, flexi-jobs uitbreiden naar alle sectoren en iedereen tot 67 jaar laten werken. De enige mogelijke uitkomst? Steeds meer zieke werknemers. Marc, Maria en Paul houden van hun werk, maar waarvoor en voor wie moeten ze hun gezondheid opofferen? Om hun carrière uitgeput en gebroken te beëindigen, zonder ooit van hun welverdiende rust te kunnen genieten?
Om dit asociale beleid door te voeren, moet de regering zieke werknemers het etiket opkleven van ‘profiteurs’. Ze moet een algemene achterdocht creëren tegenover elke werknemer die langdurig ziek is.
Maar dat wantrouwen en die stigmatisering zorgen ervoor dat de integratie op de werkvloer aanzienlijk moeilijker wordt. Als je thuis niet lekker in je vel zit, helpt schuldgevoel je niet om te genezen. Integendeel.
Zolang we de echte oorzaken van beroepsziekten niet aanpakken – overbelasting, onmogelijke werkritmes, krankzinnige uurroosters, gebrek aan aangepast werk enzovoort – zal er niets veranderen. Ons doel mag niet zijn om zieke werknemers te straffen of te stigmatiseren, maar om echte preventieve maatregelen te nemen, de arbeidsomstandigheden te verbeteren en de gezondheid te respecteren van mensen die het land draaiende houden.
1 Langdurige arbeidsongeschiktheid (i40)" op Federaal Planbureau / Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV): https://indicators.be/nl/i/G08_WIN/nl
2 https://www.rtbf.be/article/autant-de-malades-de-longue-duree-en-belgique-qu-en-allemagne-c-est-faux-meme-si-la-belgique-est-le-plus-mauvais-eleve-europeen-11538147
3 https://www.lesoir.be/705633/article/2025-10-17/vrai-ou-faux-un-quart-des-personnes-reconnues-en-invalidite-jusqua-la-pension
4 Langdurig ziekteverzuim bereikt opnieuw recordhoogte', Securex, 23 oktober 2025, https://press.securex.be/langdurig-ziekteverzuim-bereikt-opnieuw-recordhoogte
5https://www.riziv.fgov.be/SiteCollectionDocuments/1-2_aantal_personen_invaliditeit_burnout_depressie_2018_2023_leeftijd.pdf
