Euroclear: hoe Europa met de confiscatie van Russische tegoeden de oorlog verder wil laten escaleren

Van bij de start van de oorlog heeft de Europese Unie zich achter Oekraïne geschaard en zich tegen Rusland gekeerd. Daarbij heeft ze geen enkel initiatief genomen om te bemiddelen of tot een onderhandelde oplossing te komen. Integendeel, Rusland kreeg sancties opgelegd en Oekraïne kreeg steun onder de vorm van wapens en geld.

Eén van de sancties tegen Rusland is de bevriezing van alle fondsen van de Russische nationale bank die zich in Europa bevinden. Hier komt Euroclear in beeld. Dat is een privébedrijf dat gevestigd is in België en financiële diensten verschafte aan de Russische centrale bank (zie kader). Bij het begin van de oorlog zat Euroclear op een pot van bijna 200 miljard euro aan Russische effecten. Omwille van de sancties kon Rusland die waardepapieren niet verhandelen en dus bleef de pot onaangeroerd. De interesten werden in het kader van de sancties afgeroomd en als steun doorgestort aan Oekraïne.

Vier jaar oorlog voeren kost handenvol geld. Oorspronkelijk kon Oekraïne terugvallen op de financiële steun van de Verenigde Staten en Europa. In de periode 2022-2024 kreeg het land volgens het Kiel Instituut 139 miljard dollar steun van Europa en 120 dollar van de Verenigde Staten volgens het Kiel Instituut.

Sinds president Trump in de VS aan de macht is, veranderde dat. Trump wil niet meer betalen voor de oorlog in Oekraïne maar wil er wel aan verdienen. Hij legde de Europeanen op dat zij voortaan moeten betalen voor de wapens die Oekraïne aankoopt bij Amerikaanse wapenbedrijven. De NAVO lanceerde het PURL-programma: Prioritized Ukraine Requirements List. Sinds de lancering ervan in juli hebben al 11 van de 32 NAVO-landen formeel bijgedragen voor een totaal van 2,5 miljard dollar. NAVO-baas Mark Rutte kondigde vorige week nog aan dat de lidstaten voor het einde van het jaar nog eens 5 miljard dollar zouden spenderen.

Sindsdien financiert Europa dus de oorlog in Oekraïne én de Amerikaanse oorlogsindustrie. Daarnaast werden de landen van Europa via de NAVO verplicht om ook de eigen militaire uitgaven te verhogen. Geen wonder dus dat tegelijkertijd het mes gezet wordt in de sociale uitgaven.

Nog twee jaar oorlog financieren

In Washington rinkelt de kassa. Maar VS-president Trump wil meer. Hij wil ook betere relaties met Rusland. Daarom ziet hij wel iets in een regeling die het conflict in Oekraïne bevriest, zodat hij terug zaken kan doen met Rusland. Hij nodigde deze zomer de Russische president Poetin uit voor een gesprek in Alaska. Iedereen herinnert zich hoe de Europese leiders nadien als schoolkinderen aanschoven aan het bureau van Trump in het Witte Huis. Zij wilden de oorlog niet zomaar stopzetten.

De poging van Trump om de wapens te doen zwijgen, haalde de Europese leiders niet uit hun tunnelvisie. Ze bleven zoeken naar manieren om de oorlog verder te kunnen blijven financieren. Ursula von der Leyen, voorzitster van de Europese Commissie, pleit al maanden om de bevroren Russische tegoeden daarvoor te kunnen gebruiken.

Op 23 oktober beloofde de Europese Raad, de vergadering van alle regeringsleiders, zelfs om “tegemoet te komen aan de dringende financiële noden van Oekraïne voor 2026-2027, met inbegrip van de militaire en defensiegerelateerde inspanningen”. De Raad, waaronder dus ook onze eerste minster Bart De Wever, droeg aan de Europese Commissie op om voorstellen te doen voor de financiering van dat plan. Dat moet dan weer goedgekeurd worden op de volgende Europese Raad op 18 december.

Alles kwam in een stroomversnelling terecht toen Trump vorige maand op de proppen kwam met zijn 28-punten plan om een einde te maken aan de oorlog. Plots bleek dat hij ook plannen had met het Russisch geld van Euroclear. Hij wilde 100 miljard dollar van de bevroren Russische tegoeden gebruiken voor de wederopbouw van Oekraïne. De VS zouden daarbij het voortouw nemen en willen ook dat de helft van de winst van die projecten naar Amerikaanse bedrijven gaat. De overige bevroren tegoeden zouden naar een apart Amerikaans-Russisch fonds gaan.

Ursula von der Leyen en de andere Europese leiders zagen dat natuurlijk niet graag gebeuren en drukten op het gaspedaal. Ze moesten nu snel handelen om beslag te kunnen leggen op het geld voor Trump ermee weg zou zijn. Ze willen het geld gebruiken om Oekraïne nog twee jaar te financieren. Als de oorlog nog twee jaar duurt, zo is de redenering, zal Rusland wel moeten opgeven. De Europese leiders kiezen de weg van de militarisering van Europa en willen in die richting verdergaan.

Wat als de oorlog anders loopt?

Concreet wil Europa 90 miljard euro van de Russische tegoeden uitlenen aan Oekraïne. Als anderen daar nog 50 miljard euro bijleggen, is dat voldoende voor twee jaar oorlog. Als Rusland zich dan uiteindelijk gewonnen geeft, zo hoopt de Europese Commissie blijkbaar, zal het herstelbetalingen moeten doen aan Oekraïne, waarmee dan de lening aan Euroclear kan afgelost worden. Hoeveel mensenlevens zo’n scenario zou kosten, schijnt niemand in het pluche van het Berlaymont-gebouw zich af te vragen.

Euroclear is echter een Belgisch bedrijf en dus is de medewerking van België vereist om dat plan ten uitvoer te brengen. Vandaar dat von der Leyen nu samen met de andere Europese leiders de druk op ons land opvoert. Vorige vrijdag kwam ze samen met de Duitse bondskanselier Friedrich Merz zelfs dineren bij premier Bart De Wever.

Ons land houdt voorlopig het been stijf en wijst op de risico’s. Hoe je het draait of keert, wat Europa wil doen, is een confiscatie van het geld. Op korte termijn ondermijnt dat het vertrouwen in België en Europa. Tot nu toe rekenen grote bedrijven en landen erop dat hun geld veilig is als ze het in Europa parkeren bij instellingen als Euroclear. Dat Europa besloot om het geld te bevriezen, dat konden ze nog wel door de vingers zien. Maar als Europa en België nu ook echt tientallen miljarden beginnen te confisceren, dan is dat wel een andere zaak. Het is ongezien. Misschien gaan ze hun geld hier wel weghalen en zoeken naar alternatieve oplossingen.

Er is ook een risico voor Russische represailles tegen Belgische bedrijven. Rusland zou maatregelen kunnen nemen tegen bedrijven die niks te maken hebben met die Europese herstellening, maar die wel Belgische belangen vertegenwoordigen.

Op langere termijn is er natuurlijk het risico dat de oorlog anders afloopt dan von der Leyen hoopt. Wat als Rusland niet verliest en niet met herstelbetalingen over de brug komt? Wat als Rusland later de confiscatie van het geld gaat aanklagen en gelijk krijgt voor de rechtbank? Wie gaat hen dan terugbetalen (met inbegrip van de potentiële miljarden schade en interesten die ook nog eens geëist zouden kunnen worden)?

Premier De Wever verzet zich tegen de deal en wil dat alle Europese landen samen garant staan voor de hele constructie. Op die manier wil hij vermijden dat België alle risico’s loopt. Hij zegt nu dingen die je vroeger voor onmogelijk zou gehouden hebben. “Wie gelooft er dat Rusland de oorlog zal verliezen”, zei hij op 2 december in Bozar. “Dat is onmogelijk en het is zelfs niet wenselijk dat een land met kernwapens de oorlog verliest.” In De Kamer verduidelijkte hij zijn uitspraken: “Je moet er dus ernstig rekening mee houden dat in het kader van een vredesakkoord er ook een beschikking zal zijn over die tegoeden.”

Zelfs Georges-Louis Bouchez toonde zich plots kritisch voor de oorlog: “Ik wil best geloven dat we in een eindeloze oorlog zitten, maar het zou al goed zijn als men ons het doel ervan uitlegt. België is geen partij in het conflict en is niet in oorlog met Rusland."

Geen strategie voor vrede

Het zijn overwegingen die we met de PVDA al jaren maken. We zeggen al van dag één dat de oorlog geen kwestie is van winnen of verliezen. We pleiten al vanaf dag één voor een vredesakkoord en bekritiseerden de manier waarop Europa alles scheen te doen om de oorlog te laten aanslepen. Dat deden we terwijl De Wever en Bouchez de grootste fans waren van de oorlog. Herinner je hoe De Wever bij het begin van de oorlog Poetin “een psychopaat” noemde, “een gek die gaat niet stoppen”. Vorig jaar zei Bouchez nog: "We moeten er vooral voor zorgen dat Rusland niet wint.” 

Voor De Wever en het Belgische establishment gaat het erom de Belgische belangen als financieel centrum te beschermen en de risico’s niet enkel door de Belgische economie te laten dragen. Zodra er voldoende garanties zijn, kunnen ze net zo goed bijdraaien. Dat zag je al bij buitenlandminister Maxime Prévot, die ervoor pleitte dat België openlijk zou moeten kunnen tegenstemmen. Op die manier hoopt hij de wraak van Moskou te kunnen ontlopen als het besluit uiteindelijk toch valt.

Dat het fout is om die Russische tegoeden te gebruiken voor de oorlog, is niet alleen omwille van de risico’s. De inbeslagname is een zeer ernstige daad van agressie die de oorlog zal verlengen en de spanningen alleen kan doen toenemen. Het brengt ons verder weg van vrede.

De oorlog met twee jaar verlengen en hopen dat Rusland het uiteindelijk zal opgeven, is gewoon geen strategie voor de vrede. Het is een cynische, wreedaardige berekening die massa’s slachtoffers zal eisen en geen enkele garantie op slagen biedt. Niemand is daarbij gediend, tenzij de aandeelhouders van de oorlogsindustrie.

Bovendien zullen de gevolgen van het gebruik van Russische tegoeden sowieso afgewenteld worden op de werkende bevolking. Of het nu onder de vorm van hogere interesten op leningen is, de instabiliteit van de financiële markten of de schadevergoeding die Rusland later zou kunnen vragen, de regering De Wever-Rousseau-Bouchez zal er altijd voor zorgen dat het de werkende klasse is die de rekening betaalt.

Kortom, het is echt geen goed idee om de Russische tegoeden te gebruiken zoals de Europese Commissie dat nu wil doen. Zoals ook de CEO van Euroclear zelf zei, kunnen ze net zo goed gebruikt worden als hefboom voor vredesonderhandelingen. Indien ze het echt zouden willen, kunnen de Europese leiders zelf initiatieven nemen om tot een vredesakkoord te komen. Bovendien zou zo’n akkoord veel beter zijn dan de “deals” die Trump nu overal in de wereld oplegt en die enkel de Amerikaanse belangen nastreven.