Nationale Bank bevestigt onze studie: 12,9 miljard euro van lonen naar aandeelhouders

Werknemers in België krijgen kleiner stuk van de taart dan in Duitsland en Frankrijk

In een nieuwe studie onderzoekt de Nationale Bank hoe de in België gecreëerde rijkdom verdeeld wordt: welk deel gaat naar de werknemers – het loonaandeel, bestaande uit brutolonen en werkgeversbijdragen aan de sociale zekerheid – en welk deel naar kapitaal, in de vorm van winsten en dividenden.
Uit de cijfers blijkt dat het loonaandeel daalde van 57,7% in 2013 naar 54,3% in 2024. Daarmee blijft België achter op Duitsland (60,3%) en Frankrijk (57,6%), waar werknemers een groter deel van de economische taart terugkrijgen.

Specifiek voor de niet-financiële ondernemingen, die het grootste deel van de marktgerichte productie uitmaken, is de daling nog sterker: van 64,7% in 2013 naar 60,8% in 2024. Volgens berekeningen van onze studiedienst komt dit overeen met een verschuiving van 12,9 miljard euro van lonen naar kapitaal.

Grafiek 1: aandeel van de lonen in de toegevoegde waarde, 2013-2024

Bron: Nationale Bank van België, Jaarlijkse gedetailleerde sectorrekeningen, Beloning van werknemers (D.1) in % van toegevoegde waarde, niet-financiële bedrijven

Uitholling van de sociale zekerheid

De Nationale Bank berekende dat twee derde van de daling van het loonaandeel sinds 2013 te wijten is aan lagere sociale zekerheidsbijdragen. Nochtans zijn die bijdragen essentieel: ze financieren o.a. de pensioenen, ziekteverzekering en werkloosheidsuitkeringen.

Bij niet-financiële ondernemingen zakten de werkgeversbijdragen van 16,4% naar 13,4% van de toegevoegde waarde tussen 2013 en 2023. Dat is een daling met 3 procentpunt, of jaarlijks zo’n 10 miljard euro minder voor de sociale zekerheid.

Grafiek 2: aandeel werkgeversbijdragen sociale zekerheid in toegevoegde waarde, 2013-2023¹

Bron: Nationale Bank van België, Jaarlijkse gedetailleerde sectorrekeningen, Sociale premies t.l.v. werkgevers (D.12) in % van toegevoegde waarde, niet-financiële bedrijven

Volgens de Nationale Bank ondermijnt dit beleid de overheidsinkomsten. “Het zijn dezelfde politici die de sociale zekerheid steen per steen afbreken, die nu beweren dat er geen geld is voor onze pensioenen,” aldus Hedebouw. “Zij graven zelf een gat, en gebruiken dat gat vervolgens als excuus om nog meer te besparen. En wie betaalt de rekening? De werkende klasse: via lagere lonen, lagere pensioenen, duurdere zorg en afbouw van sociale rechten.”

Minder naar lonen, meer naar winst

Tegelijk gaat er een steeds groter stuk van de taart naar kapitaal. Winsten, dividenden en opgepotte reserves nemen een groeiend deel van de economische taart in. Met andere woorden: wat werknemers en sociale zekerheid verliezen, belandt in toenemende mate bij de aandeelhouders. Dat zien we in de grafiek voor het bruto exploitatieoverschot, zeg maar het aandeel van kapitaal in de toegevoegde waarde:

Grafiek 3: aandeel van de winsten in de toegevoegde waarde, 2013-2024

Bron: Nationale Bank van België, Jaarlijkse gedetailleerde sectorrekeningen, Bruto exploitatieoverschot (B.2g) in % van toegevoegde waarde, niet-financiële bedrijven

Raoul besluit met een oproep tot een radicale ommekeer: “Nog maar eens blijkt dat het riedeltje dat pensioenen onbetaalbaar zouden zijn, helemaal niet klopt. Het is een politieke keuze. Draai de miljardenkortingen voor grote bedrijven terug, zorg dat werkende mensen hun eerlijk deel krijgen, en ons pensioenstelsel is perfect betaalbaar. Sterker nog: er komt zelfs ruimte voor loonsverhogingen.”

1 Voor deze indicator zijn de cijfers voor 2024 nog niet beschikbaar

Berekeningen van onze studiedienst van de PVDA, met medewerking van Benjamin Pestieau, Laurent Petit en Ben Van Duppen