Trumps VS en de globale strijd om de macht

Door Jörg Kronauer (Bron: Junge Welt)

"Een routekaart om ervoor te zorgen dat Amerika de grootste en meest succesvolle natie blijft in de geschiedenis van de mensheid". Zo beschrijft VS-president Donald Trump in een kort voorwoord de nieuwe nationale veiligheidsstrategie van de VS. Het document staat vol met het soort grootspraak eigen aan zijn entourage, en een zelfzekerheid die alarmbellen doet afgaan. Want wie zich zo superieur voelt aan de rest van de wereld, ziet niet langer zijn eigen zwakheden en is kwetsbaar. Het document stelt dat de ongekende "soft power" van de VS het land in staat zal stellen om ook in de toekomst wereldwijd "positieve invloed" uit te oefenen ten voordele van de eigen belangen. Dit zegt veel. Want de realiteit is dat zelfs in India, waar Trump altijd populair is geweest bij een meerderheid van de bevolking, vandaag meer dan 50 procent zijn beleid beschouwt als schadelijk voor hun land.

Vreemde uitspraken zijn ook te vinden in de passages van de veiligheidsstrategie over het Midden-Oosten. Die hele regio was ooit van levensbelang voor de VS, ze leverde hen immers meer energiegrondstoffen dan enig ander deel van de wereld. Maar nu de Verenigde Staten dankzij fracking een netto exporteur van ruwe olie en aardgas zijn geworden, speelt dit niet langer een bijzondere rol. Toch zullen de VS ervoor blijven zorgen dat geen enkele "tegenmacht" het Midden-Oosten kan controleren, en zullen ze de veiligheid van Israël blijven garanderen. De conflicten in de regio zijn echter niet zo ernstig meer – nog steeds volgens het document - in ieder geval “minder erg dan de krantenkoppen doen geloven".

Uit dergelijke uitspraken blijkt niet zozeer een serieuze analyse, als wel de intentie om zijn krachten niet langer in het Midden-Oosten te verspillen maar te richten op de machtsstrijd met China. Ook de desinteresse ten aanzien van Afrika lijkt totaal. Of toch niet helemaal: er zijn daar grondstoffen "in overvloed", aldus het document. Maar van “ontwikkelingshulp” moet worden overgeschakeld op een handelsmodel, met focus op de hulpbronnen van het continent. Levert de nieuwe Nationale Veiligheidsstrategie van Trump Afrikaanse staten zo niet opnieuw over aan de belangen van buitenlandse mogendheden? Logisch toch, want "de almachtige invloed van grotere, rijkere en sterkere naties is een onveranderlijke waarheid in internationale betrekkingen", zo staat er. Als de Verenigde Staten zwakkere staten uitbuiten, is dat dus gewoon volgens een "onveranderlijke waarheid". Zo gaat het nu eenmaal. 

In Duitsland werd het debat over de nieuwe nationale veiligheidsstrategie van de VS vooral gekleurd door de passages over Europa. Want die zijn er ook. De voorspelling van het "uitsterven van de beschaving" van het continent omdat het de ideeën van "remigratie", zoals voorgestaan door de Trump-regering en de AfD, nog niet volledig heeft omarmd. De aankondiging van Amerikaanse steun voor extreem-rechts in Europa. De feitelijke heroriëntatie van het trans-Atlantische bondgenootschap op een openlijk racistische, potentieel fascistische basis. Het is nogal wat. De shock en verontwaardiging hierover doet ons soms uit het oog verliezen waarom Washington onder Trump het trans-Atlantische pact naar uiterst rechts duwt. Het antwoord is te vinden in wat de belangrijkste hoofdstukken van de Nationale Veiligheidsstrategie zijn.

De globale machtsstrijd tussen de Verenigde Staten en China blijft centraal staan. De passages hierover zijn wat afgezwakt vergeleken met die in de vorige Strategie onder president Joe Biden. Daar is een reden voor. Het document had eigenlijk al in november gepubliceerd moeten zijn. Dit werd uitgesteld omdat minister van Financiën Scott Bessent bedenkingen had. Hij had net een wapenstilstand onderhandeld in de tarievenoorlog met China, en maakte er een punt van die niet meteen onderuit te halen met wild gebral. Economisch klinkt het in de veiligheidsstrategie nu vooral dat de VS de handel met de Volksrepubliek niet wil stopzetten, maar wil richten op "niet-gevoelige factoren". Met andere woorden, in de toekomst willen ze in China alleen gemakkelijk inwisselbare goederen kopen, om er niet afhankelijk van te zijn mocht er een conflict escaleren.

Daarvan afgezien wordt in de Nationale Veiligheidsstrategie ingezet op "robuuste en duurzame afschrikking", lees: herbewapening in de regio Azië-Stille Oceaan. Centraal staat de "Eerste Eilandketen", die zich uitstrekt van de zuidpunt van Japan via Taiwan tot Borneo en Vietnam. Washington eist nog gemakkelijkere toegang tot militair bruikbare infrastructuur en een nog sterkere bewapening van de eilandstaten. Hierbij gaat speciale aandacht naar Taiwan - niet alleen vanwege haar halfgeleiderproductie (microchips), maar ook omdat het "directe toegang tot de Tweede Eilandketen" biedt. Die strekt zich uit van Japan tot de VS-kolonie en militaire basis Guam en Palau, tot Papoea-Nieuw-Guinea. Als China de controle herkrijgt over Taiwan, kunnen zijn strijdkrachten van daar uitbreken. Volgens het document “verdeelt Taiwan Noordoost- en Zuidoost-Azië in twee operationele gebieden (theaters)". Chinese strijdkrachten op het eiland zouden een wig kunnen drijven tussen de VS-troepen in Japan en Zuid-Korea aan de ene kant en die op de Filippijnen aan de andere kant.

Tot zover de retoriek over de vermeende intentie om de democratie in Taiwan te beschermen. Hierover rept de veiligheidsstrategiemet met geen woord. Washington spreekt ook duidelijke taal over de situatie in de Zuid-Chinese Zee. Het maakt zich geen zorgen over mogelijke aanspraken van zwakkere buurlanden op de talloze riffen of zandbanken, maar eerder over het feit dat "een potentieel vijandelijke mogendheid" er de controle over zou kunnen krijgen. Dit verwijst naar China's pogingen om de wateren voor zijn eigen kusten te controleren, tegen mogelijke aanvallen.

Nieuw in de nationale veiligheidsstrategie is dat in het kader van de machtsstrijd met China, Latijns-Amerika aanzienlijk belangrijker wordt. De reden: Rusland is er beperkt aanwezig - bijvoorbeeld in Venezuela - maar vooral China is de grootste handelspartner van de regio geworden (Mexico uitgezonderd) en een belangrijke investeerder in kritieke infrastructuur, van havens tot 5G-netwerken. Dat moet veranderen. "We willen dat andere landen ons zien als een eerst-keus-partner", stellen Trump & Co, en "met verschillende middelen" - wat dat ook moge betekenen - "zullen we hun samenwerking met anderen bemoeilijken". In de praktijk betekent dit: Rusland en China buiten.

Dit geweldige plan krijgt natuurlijk een geweldige naam in het geweldige strategiedocument: "Het Trump-Amendment op de Monroe-Doctrine", heet het. Concreet heeft Washington zijn zinnen gezet op de grondstofreserves van Zuid-Amerika, zoals het lithium van Argentinië, Bolivia en Chili en hun "kritieke toeleveringsketens". Daarnaast gaat het ook expliciet over het uitbreiden van de militaire aanwezigheid in Latijns-Amerika en het Caribisch gebied, en meer bewapening en militaire samenwerking met de landen in de regio: "van wapenverkoop en het delen van inlichtingen tot gezamenlijke manoeuvres". Het begin van dit alles is momenteel te zien voor de kust van Venezuela. En als we de nationale veiligheidsstrategie van de VS mogen geloven, volgt er nog meer.