Twaalf dagen oorlog in de marge van een genocide: Wat zit er achter de agressie van de VS en Israël tegen Iran?

Een verrassingsaanval om een regime omver te werpen

Op 13 juni sloeg Israël onverwacht toe. Tweehonderd vliegtuigen konden ongestoord Iran bombarderen omdat de luchtafweer onklaar gemaakt was. Er werden aanvallen uitgevoerd op minstens 15 plaatsen in het uitgestrekte land. Daarbij werden militaire doelen geraakt maar ook de nucleaire installaties werden beschadigd. 

Tegelijkertijd vermoordde Israël ook bepaalde individuen in gerichte aanslagen, waaronder een twintigtal militaire commandanten, zoals de stafchef van de strijdkrachten en de commandant van de Revolutionaire garde, en minstens negen atoomwetenschappers. Blijkbaar was de beruchte Israëlische geheime dienst dus goed geïnfiltreerd in Iran.

Voor Iran kwam de aanval als een verrassing. Er was immers een afspraak voor een nieuwe ronde onderhandelingen met de Verenigde Staten over het omstreden Iraanse kernprogramma. Toch maakte VS-president Trump er geen geheim van dat hij goed op de hoogte was van de aanval. Iran had dus alle redenen om zich bedrogen te voelen.

Israëlisch premier Netanyahu stak trouwens niet weg dat het kernwapenprogramma maar een voorwendsel was. Het was hem te doen om een ‘regime change’, een regimewissel. Hij riep openlijk Iraniërs op om hun regering ten val te brengen. Kort na het begin van de aanvallen telefoneerde de Israëlische geheime diensten zelfs naar tientallen hooggeplaatste Iraanse militaire leiders met de opdracht om video’s op te nemen waarin ze zich overgaven. In die telefoongesprekken dreigde Israël ermee hun vrouwen en kinderen te vermoorden. Echte gangsterpraktijken dus. Maar het plan mislukte omdat geen enkele van die doelwitten toegaf aan de bedreigingen. De Iraanse opstand bleef uit.

Twaalf dagen oorlog

Wat volgde was een oorlog van twaalf dagen waarbij beide landen elkaar bestookten met raketten. Iran werd ook vanuit vliegtuigen gebombardeerd want Israël had bijna de volledige luchtafweer uitgeschakeld. De meeste slachtoffers vielen dan ook aan Iraanse kant, dikwijls onschuldige burgers. Toch slaagde Iran erin om verschillende keren doorheen het Israëlische rakettenschild te geraken en vielen ook aan die kant een dertigtal slachtoffers. Dat is opmerkelijk omdat Israël over het meest geavanceerde rakettenschild ter wereld beschikt.

De Israëlische aanval was trouwens zonder twijfel een inbreuk op het internationaal recht. “Elke serieuze internationale jurist is het daarover eens,” zei Dimitri Van den Meersche, een Belgische expert internationaal recht, “er is een duidelijk verbod van geweld tegen de territoriale integriteit van een staat. Dat is het kloppende hart van het VN-handvest." Volgens de professor was de aanval dus net zo illegaal als de Russische inval in Oekraïne. 

Toch was de reactie van de Europese politieke leiders totaal anders. Geen enkele van hen kon een veroordeling over de lippen krijgen en sommigen hadden het zelfs – ten onrechte dus – over het recht van Israël om zich te verdedigen. Dat stond in contrast met de reactie van de landen uit het Zuiden, waar men het internationaal recht hoog in het vaandel blijft houden. Zeker de Arabische wereld en moslimlanden, maar ook China, veroordeelden de Israëlische agressie scherp.

Uiteindelijk mengde de Verenigde Staten zich rechtstreeks in de gevechten. In de nacht van 21 op 22 juni bombardeerden ze drie Iraanse nucleaire sites in Fordow, Natanz en Isfahan. Er werden onder meer B-2 bommenwerpers met zogenaamde ‘bunker busters’ ingezet. Dat zijn speciale bommen die tot 60 meter in de ondergrond kunnen doordringen. Zowel volgens de VS als volgens Iran is er schade aan de nucleaire installaties maar hoe uitgebreid die is, is niet zeker. 

Het antwoord van Iran liet niet lang op zich wachten. Op maandag 23 juni vuurde het raketten af op een Amerikaanse basis in Qatar. Die aanval was echter op voorhand aangekondigd zodat de VS alle raketten uit de lucht kon halen. Enkele uren later kondigde Trump dan een staakt-het-vuren aan. Hij had Israël gedwongen om een akkoord te aanvaarden, na de ‘vergelding’ van Iran die dus eerder voor de show was.

Wat volgde, toonde nogmaals aan dat Israël eigenlijk gewoon een verlengstuk is van de Amerikaanse buitenlandpolitiek. Israël beweerde enkele uren later dat Iran het akkoord geschonden had en kondigde represailles aan. Daarop beval Trump in een publieke post op zijn sociaal netwerkplatform aan Israël: “Laat die bommen niet vallen want dat zou een belangrijke schending zijn. Breng de piloten nu terug naar huis.” Hij vertelde aan journalisten ook dat hij zeer boos was en dan nog vooral op Israël. Gevolg? Uiteindelijk keerden de Israëlische bommenwerpers inderdaad netjes terug. Staakt-het-vuren (voorlopig) gered.

Het nucleaire programma

Telkens Israël toeslaat in Iran, doet het dat zogezegd omdat Iran werkt aan kernwapens. Israëlische premier Netanyahu beweert al sinds 1992 dat het land “op het punt staat om een atoombom te ontwikkelen”. In werkelijkheid heeft Iran die ambitie opgegeven in 2003. Sindsdien onderwerpt het land haar nucleaire activiteiten aan de controles van het Internationaal Atoomagentschap (IAEA). 

Maar debeschuldigingen gingen niet liggen. Zowel Israël als de Verenigde Staten bleven beweren dat Iran een geheim kernwapenprogramma had. Iran had te lijden onder handelssancties. Uiteindelijk werd in 2015 een akkoord gesloten dat voorzag in bijkomende controles door het IAEA en een gedeeltelijke afbouw van het atoomprogramma in ruil voor verlichting van de sancties.

In 2018 besliste Trump tijdens zijn eerste ambtstermijn echter om dat akkoord eenzijdig op te blazen. Begin 2020 beval hij zelfs om de Iraanse generaal Soleimani te vermoorden. Sindsdien verklaarde Iran dat het zich ook niet langer aan het akkoord houdt. Kortom, dat Netanyahu nog altijd kan beweren dat Iran zich niet aan de regels houdt rond het gebruik van kernenergie, heeft het eigenlijk te danken aan een beslissing van Trump tijdens zijn eerste ambtstermijn.

Zowel de Amerikaanse inlichtingendiensten als het IAEA verklaarden dat er geen enkel bewijs was dat Iran aan een atoombom werkte. Net zoals bij Irak in 2023 gebruikten de Verenigde Staten, en hun bondgenoot Israël, het voorwendsel van zogezegde “massavernietigingswapens” voor een militaire interventie die totaal indruist tegen het internationaal recht. 

De ironie van dit alles is natuurlijk dat er in de hele regio van het Midden-Oosten slechts één land is dat kernwapens heeft en dat is Israël. Sterker nog, Israël doet dat zonder enige internationale controle toe te laten. Het land heeft ook geen internationale verdragen getekend die beperkingen opleggen zoals sommige andere kernmachten, zonder dat dat geleid heeft tot enig protest vanuit Europa of de VS. Israël wil gewoonweg de enige regionale kernmacht blijven en vindt niet dat het zich aan internationale regels moet houden.

Wat zijn de echte redenen voor de oorlog?

Als het zogezegd Iraanse atoomprogramma maar een voorwendsel was, waarom trokken Israël en de VS dan ten strijde? Één reden was ongetwijfeld dat de oorlog de regering van Netanyahu goed uitkwam om de aandacht af te leiden. Netanyahu staat in Israël zelf onder druk omwille van de corruptieprocessen tegen hem en het feit dat zijn extreemrechts regering op weerstand stuit bij minder radicale Israëliërs. Het land is al bijna twee jaar verwikkeld in een meedogenloze genocide in Gaza en veel Israëliërs, zeker de families van mensen die in Gaza gevangen gehouden worden, hebben veel kritiek op zijn aanpak. Door de oorlog met Iran kon Netanyahu het land terug, alleszins voor even, achter zich verenigen.

Er zijn evenwel nog diepere redenen. Israël is immers geen gewoon land, maar eerder een voorpost van de VS en Europa in het Midden-Oosten. Het is dankzij Israël dat de Verenigde Staten erin slaagt om al decennia lang de hele regio te domineren. Iran speelt echter een belangrijke rol in het verzet tegen de Israëlisch-Amerikaanse dominantie. 

Iran was ook ooit een Amerikaanse bondgenoot. In 1953 orchestreerden de VS een coup tegen de democratisch verkozen regering van de Iraanse premier Mossadegh, omdat die een onafhankelijke koers wilde varen voor zijn land; hij wilde de olierijkdom aanwenden voor de ontwikkeling van het land zelf, en niet voor de winst van multinationals. In de plaats installeerden ze het autoritaire regime van de Shah. De huidige Islamitische Republiek Iran komt voort uit een opstand, in 1979, tegen die dictatuur van de Shah. Sindsdien verzet het land zich tegen de overheersing van de regio door de VS en Israël en daarvoor kan het rekenen op bondgenoten in Libanon, Irak en Jemen. 

Tot voor kort was ook het regime in Syrië een bondgenoot. Dat werd echter eind vorig jaar ten val gebracht door rebellen die steun kregen van Turkije, Israël en de VS. De Houthi rebellen in Jemen en zeker Hezbollah in Libanon kregen al de volle laag van de Israëlische strijdkrachten en zijn verzwakt. Iran zelf, bleef een kiezel in de schoen van het imperialisme.

Er was ook nog een derde reden om Iran onder vuur te nemen. De VS bereidt de confrontatie voor met China, het land dat ze beschouwen als hun strategische rivaal. In die strijd was het belangrijk om Iran te verzwakken om twee redenen. In de eerste plaats is er het feit dat Iran gekozen heeft om zich aan te sluiten bij de Shanghai Cooperation Organisation (SCO) en de BRICS, twee allianties van landen, waaronder China, die kiezen voor onderlinge samenwerking en voor onafhankelijkheid van de hegemonie van de VS. 

Maar Iran is ook van economisch belang in de machtsstrijd die de VS voeren tegen de eventuele opkomende concurrenten. Het werkt ook samen met China in het project van de Nieuwe Zijderoute, dat voorziet in infrastructuur voor grondstoffentransport en handelsroutes. Het land vormt immers een strategische landbrug tussen verschillende continenten die essentieel is voor diepwaterhavens en spoorwegnetwerken die China verbinden met Centraal-Azië, Europa en het Midden-Oosten. Het spreekt voor zich dat de VS die samenwerking liever niet zien gebeuren.

En dan is er de olie. Twintig percent van ‘s werelds olieconsumptie passeert doorheen de Straat van Hormuz, een enge zeestraat voor de kust van Iran. De overgrote meerderheid van die olie, tachtig percent, wordt verder verscheept naar Azië. Elke verstoring van de scheepvaart in deze zeestraat door oorlog kan dus een grote impact hebben op landen als Japan, Zuid-Korea en China. Trump benutte deze kwetsbaarheid strategisch in zijn rivaliteit met dat land.

Geen vrede

De wederzijdse aanvallen tussen Iran en Israël mogen dan gestopt zijn, van vrede is er nog lang geen sprake. Laat ons ook niet vergeten dat de genocide in Gaza die hele periode onverminderd doorging en dat Israël er intussen honderden Palestijnen afmaakte. Israël bleef intussen ook de bezetting in de Westelijke Jordaanoever verder uitbreiden. 

Ervaring leert ook dat Israël het niet nauw neemt met akkoorden om het vuren te staken. Zo is er al sinds november een vredesakkoord met Libanon maar blijft Israël nog regelmatig bombardementen uitvoeren op Libanese bodem. Ook de VS zijn niet te vertrouwen. Trump heeft al gezegd dat hij Iran opnieuw zou bombarderen als het land –volgens hem – terug een atoombom zou ontwikkelen. 

De wereld is er dus zeker niet veiliger op geworden. Integendeel, Iran riskeert nu enkel de conclusie te trekken dat het beter is om in het geheim aan een kernbom te werken dan om zich te plooien naar internationale akkoorden en controle van internationale agentschappen toe te laten. Nochtans zouden we beter af zijn met een kernwapenvrij Midden-Oosten, iets waar Israël de eerste stap zou moeten zetten. 

Israël kan dan wel terecht beweren dat het de militaire capaciteiten van Iran sterk heeft verzwakt, maar toch komt het niet als de grote overwinnaar uit deze oorlog. Het toonde ook een zeldzaam moment van kwetsbaarheid want het befaamde rakettenschild ‘Iron Dome’ toonde nogal wat gaten. 

Trump kon zich als ‘vredestichter’ opwerpen maar met deze oorlog wilden de VS ook een boodschap uitsturen naar hun strategische concurrent en vijand, China. Trump deed dat ook letterlijk toen hij na het einde van de oorlog een bericht plaatste dat op zijn sociale media: “China kan nu verder olie blijven kopen van Iran maar ik hoop dat ze ook veel van de VS zullen kopen.” Daarmee wilde hij aangeven dat hij de macht heeft om te beslissen over de Chinese olietoevoer. In werkelijkheid geeft de agressie tegen Iran ook blijk van de nervositeit van de VS ten opzichte van de groeiende drang naar onafhankelijkheid in het Globale Zuiden.

Iran, van zijn kant, kan zich ook op de borst kloppen. Het heeft twaalf dagen lang stand gehouden tegen de alliantie van de VS en Israël én het heeft gedurfd om een VS-basis aan te vallen. Daarmee kan het in eigen land én in de Arabische wereld zeker scoren. Objectief gezien is het natuurlijk wel verzwakt aangezien de luchtafweer is uitgeschakeld, de legertop gedecimeerd is en het nucleaire programma beschadigd werd.

En Europa? De Europese leiders zijn niet alleen de facto medeplichtig aan genocide in Palestina door te weigeren om maatregelen te nemen tegen hun bondgenoot Israël. Ze kozen ook in dit conflict onbesuisd de kant van de VS en Israël, tegen het internationaal recht in. 

Dit conflict toont duidelijk de groeiende agressiviteit van het Amerikaanse imperialisme en de gevaarlijke spiraal waarin het ons meesleurt. Na de Tweede Wereldoorlog werden regels afgesproken waaraan landen zich moeten houden bij geschillen. Die regels staan hoe langer hoe meer onder druk. In 2003 lanceerden de VS bijvoorbeeld ook een illegale aanval op Irak onder het voorwendsel dat het land massavernietigingswapens zou ontwikkelen. Toen deden de VS wel nog de moeite om een mandaat te bepleiten voor hun inval in de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Bovendien namen verschillende Europese landen nog positie in tegen de oorlog. Nu trokken de VS en Israël ten strijde zonder zich nog iets aan te trekken van de VN en was er geen enkel Europees land dat verzet aantekende. De combinatie van een in het nauw gedreven Amerikaans imperialisme en het afbrokkelen van internationale afspraken brengt onze veiligheid ernstig in gevaar.