Wie is er bang van een echt debat over de toekomst van België?

Sinds 1970 kregen we zes staatshervormingen achter de kiezen. Brede maatschappelijk debatten ging daar nooit aan vooraf – staatshervormingen zijn de fetisj van een kleine groep. De vraag is of dat nu wel zo zal zijn. Anders gezegd: is Vivaldi echt van plan te luisteren?

Het ondoorzichtige proces dat aan de ruim twee miljoen euro kostende raadpleging vooraf is gegaan wekt weinig vertrouwen. Wat gaat de regering bevolking, middenveld en experts nu precies voorleggen? Gaat ze in op een belangrijke maar onderbelichte kwestie als de prijs van de splitsing van de sociale zekerheid en de torenhoge staatsschuld? Ook parlementsleden hebben er het raden naar. Wel duidelijk: de vragen zullen ‘open’ zijn. Stijl: ‘Hoe organiseren we best het land?’ Dat is een verschil met pakweg De Stemtest van de VRT en RTBf waar deelnemers uit verschillende mogelijkheden kunnen kiezen. Veel deskundigen zijn het erover eens dat de methode van de bevraging de drempel om mee te doen serieus verhoogt en kan leiden tot een zeer beperkte deelname.

Spiegel

Daar komt bij dat de regering geen enkele verplichting heeft aanbevelingen van burgers en experts over te nemen. Gelijkaardige ervaringen in Nederland en Frankrijk rond de klimaatwet liepen uit op een sof. Hier zal Vivaldi “rekening mee houden” met aanbevelingen. Uiteraard. Een van de twee verantwoordelijken voor de bevraging binnen de regering is Annelies Verlinden (CD&V). Twee maanden geleden pleitte ze nog voor de regionalisering van de gezondheidszorg. Zeven op de tien Belgen willen precies het tegenovergestelde. De minister kende die cijfers toen ze die uitspraak deed. Wat gaat ze straks doen als ze nog eens bevestigd worden?

Zou het kunnen dat Vivaldi bang is voor een meer ambitieuze en meer bindende bevraging? Zo’n project zou het gros van de partijen dwingen in de spiegel te kijken. En in plaats van België steeds verder te verdelen, zoals bij de vorige staatshervormingen, in een andere richting te gaan, met de herfederalisering van bepaalde bevoegdheden zoals gezondheid en klimaat. Recente peilingen tonen dat minder dan een derde van Vlamingen meer Vlaanderen wil terwijl een meerderheid voorstander van meer België is. “Dit land,” vatte Tom Lanoye het ooit samen, “bestaat uit twee aparte landen: enerzijds de Belgen, anderzijds hun polit

Naar de burgers luisteren en een breed debat organiseren vereist een heel andere aanpak. Organiseer een transparant proces, met ontmoetingen en debatten, niet alleen online maar ook op het terrein in de wijken, met een echt toegankelijk, kwantitatief onderzoek op basis van verschillende bestaande voorstellen, representatief en met de garantie dat men zal rekening houden met gedragen ideeën.

Om de Wetstraat wakker te schudden zal een beweging van onderop nodig zijn, met volk uit de cultuurwereld, het middenveld, de vakbonden, enzovoort. Een separatistisch scenario in 2024 is het laatste waar gewone mensen beter van worden.

David Pestieau is auteur van We Are One, manifest voor de eenheid van het land (EPO, 2021) en hoofd van de PVDA-studiedienst