Waarom de superrijken de meerwaardebelasting zullen ontlopen
Volgens Vooruit maakt de meerwaardebelasting de belastingen in België eerlijker. “Eindelijk betalen ook de superrijken hun deel,” klinkt het. Maar dat klopt niet. De superrijken beheren hun aandelen doorgaans niet op eigen naam, maar via een vennootschap. En die vennootschappen vallen niet onder de meerwaardebelasting.
Professor fiscaal recht Michel Maus zei het onlangs duidelijk in Terzake: “De allerrijksten hebben hun vermogen al lang ondergebracht in vennootschappen. En die vallen buiten deze belasting.” Ook Bruno Colmant, voormalig kabinetschef van Didier Reynders, is kritisch: “De meerwaardebelasting van Arizona zal niet opbrengen wat men ervan verwacht. Ze raakt de allerrijksten niet, want die verkopen hun aandelen niet. Ze geven ze gewoon door aan hun kinderen.”
De belasting geldt niet voor vennootschappen
En dat is precies het punt. De meerwaardebelasting geldt alleen als een persoon aandelen verkoopt. Maar de rijkste Belgen beheren hun geld zelden als particulier. Ze gebruiken vennootschappen en investeringsvehikels, zoals family offices, om te beleggen en aandelen aan te houden.
En wat blijkt? Die vennootschappen hoeven de meerwaardebelasting van de Arizona-regering helemaal niet betalen.
In principe moeten vennootschappen wel vennootschapsbelasting (25%) betalen op hun meerwaarde. Maar in realiteit bestaat er een wettelijk “achterpoortje” voor grote bedrijven en holdings dat zó groot is, dat je je kan afvragen of de voordeur niet gewoon openstaat. Dat is de zogenaamde DBI-vrijstelling. Simpel gezegd: als je genoeg geld hebt om minstens 10% of 2,5 miljoen euro van een bedrijf te kopen, hoef je helemaal geen belasting te betalen op de winst die je later maakt bij verkoop.
Enkel indien de superrijken hun investeringsvennootschap zélf zouden verkopen en het geld cashen op hun persoonlijke rekening zouden ze de meerwaardebelasting moeten betalen. Maar dat doen ze in realiteit nooit. Hun persoonlijke of familiale vennootschap is net hoe ze hun kapitaal beheren en fiscaal voordelig overdragen aan hun kinderen.
Een voorbeeld van 620 miljoen euro belastingvrij
Neem het voorbeeld van de familie De Spoelberch, een van de families achter AB InBev. In 2022 verkochten zij via hun investeringsvennootschap Cobepa een Duits bedrijf met een winst van 620 miljoen euro. Ze betaalden daar nul euro belasting op. En dat zal onder het huidige voorstel van Arizona niet veranderen.
Dus hoewel Vooruit zegt dat mensen “bakken geld verdienen op de beurs zonder belastingen te betalen”, is dat ook onder hun voorstel nog steeds mogelijk.
Volgens een studie van PVDA lopen we via deze constructies elk jaar al ongeveer vier miljard euro aan belastingen mis, wat acht keer meer is dan de beloofde 500 miljoen die de Arizonaregering met de meerwaardebelasting hoopt op te halen. Hoe kan je dan beweren dat dit een belasting is “zonder achterpoortjes”, als net de rijksten via de vennootschapsroute netjes langs de belasting kunnen wandelen?
Is het waar dat vooral de rijkste 1% de meerwaardebelasting zal betalen? In theorie misschien, in de praktijk helemaal niet.
Vooruit beweert dat de nieuwe meerwaardebelasting vooral de rijkste 1% zal treffen. Ze baseren zich hiervoor op een studie van de Federale Overheidsdienst (FOD) Financiën. Volgens vicepremier Frank Vandenbroucke komt zelfs 60% van de opbrengst van die belasting van de rijkste één procent.
Maar dat is een te eenzijdige lezing van die studie.
Wat die studie wél aantoont, is dat de rijkste 1% het grootste deel van de goed presterende financiële beleggingen (zoals aandelen) bezit. Dat klopt: zij bezitten bijna 40% van die activa. Het is dan ook logisch dat zij, in theorie, het grootste deel van de meerwaardebelasting zouden betalen.
Maar: de studie gaat niet na hoe mensen in de praktijk belastingen proberen te vermijden. En laat dat nu net zijn waar de rijksten vaak het beste in zijn.
De studie houdt geen rekening met belastingontwijking van de top 1%
De studie doet alsof iedereen – rijk of minder rijk – op dezelfde manier belastingen ontwijkt. Maar dat klopt niet. Iemand die een paar duizend euro winst maakt op aandelen, heeft veel minder mogelijkheden om daar belasting op te vermijden dan iemand die miljoenen euro's winst maakt via vennootschappen of buitenlandse structuren.
Rijken kunnen bijvoorbeeld hun aandelen vasthouden via hun investeringsvennootschap, waardoor ze geen meerwaardebelasting betalen, zelfs als de waarde van hun aandelen fors stijgt. En zolang ze de aandelen van hun eigen investeringsvennootschap niet verkopen, moeten ze ook niks afdragen. Dat is voor gewone beleggers anders: zij hebben pas iets aan hun winst als ze effectief verkopen – en dan komt de belasting wel.
Dit fenomeen is in de internationale literatuur uitvoerig besproken, zoals hier door het team van Franse professor Gabriel Zucman1. Het dient als belangrijke reden waarom meerwaardebelastingen, die in vele landen courant zijn, de allerrijksten niet raken. Ook met dit mechanisme houdt de studie van de FOD Financiën geen rekening.
De enige manier om de rijken écht te doen bijdragen, is een vermogensbelasting
De enige manier om de top 1 procent te raken zonder achterpoortjes is door naar hun volledige vermogen te kijken. Dan maakt het niet uit of ze aandelen hebben in bedrijven, of op eigen naam. Een eenvoudige vermogensbelasting vanaf 5 miljoen euro is de beste garantie dat de één procent ook echt bijdraagt.
Bepaalde mensen en partijen, zoals Vooruit, beweren dat indien de recent voorgestelde meerwaardebelasting van de Arizonaregering in 2014 al van kracht was geweest, Marc Coucke 10 procent belasting (dus 145 miljoen euro) had moeten betalen op de meerwaarde van 1,45 miljard euro uit de verkoop van Omega Pharma, gezien zijn toenmalige aandeelhouderschap van ruim 90 procent.
Dat klopt echter niet. De nieuwe meerwaardebelasting zoals die nu voorligt, zou in het geval van de verkoop van Omega Pharma geen verschil hebben gemaakt. Marc Coucke zou, net als destijds, geen of nauwelijks belasting betaald hebben op de meerwaarde van deze specifieke transactie.
Wat was er precies aan de hand? In 2014 verkocht farmabedrijf Omega Pharma, destijds eigendom van Marc Coucke, aan het Amerikaanse Perrigo. Marc Coucke boekte hierbij een winst van 1,45 miljard euro. Er ontstond controverse omdat Marc Coucke op deze winst "nul euro belastingen" moest betalen, aangezien meerwaarden op aandelen voor particulieren in België tot voor kort onbelast waren.
Maar er was iets speciaal aan de hand: De verkoop van Omega Pharma werd niet rechtstreeks door Marc Coucke persoonlijk gesloten, maar door zijn investeringsvennootschap Alychlo, waarvan Marc Coucke en zijn partner Nathalie Baeten de bestuurders zijn. De winst van de verkoop ging dus naar Alychlo2. Nadien heeft Coucke met de winst heel wat andere zaken gekocht, zoals zijn belang in Pairi Daiza.
De nieuwe meerwaardebelasting voor particulieren: De Arizonaregering heeft aangekondigd dat meerwaarden boven de tienduizend euro voor particulieren belast zouden worden aan 10%. Echter, deze belasting is niet van toepassing op vennootschappen, zoals het investeringsvennootschap Alychlo.
Dat zit zo: Grote vennootschappen in België, zoals Alychlo, hoeven geen belasting te betalen op meerwaarden bij de verkoop van grote participaties. Dit is dankzij het DBI- en meerwaardestelsel. Dat stelt dat meerwaarden vrijgesteld zijn van belastingen op voorwaarde dat:
- De aandelen minstens één jaar in het bezit zijn van de investeringsholding, wat het geval was bij Omega Pharma omdat Coucke er al lang eigenaar van was.
- De dochteronderneming (in dit geval Omega Pharma) belastingen heeft betaald volgens een normaal belastingstelsel, wat het geval was omdat Omega Pharma in België werkte.
- De investeringsholding minstens een belang van 10% of 2,5 miljoen euro in de dochteronderneming heeft, wat het geval was gezien Coucke er hoofdaandeelhouder van was.
Aan dit systeem verandert de Arizonaregering helemaal niets. Dat bevestigde minister van financiën Jan Jambon nog in de Kamercommissie Financiën op dinsdag 1 juli 2025.
Conclusie: De nieuwe meerwaardebelasting van de Arizonaregering verandert helemaal niets aan een zaak zoals de verkoop van Omega Pharma door Marc Coucke's investeringsvennootschap Alychlo. Marc Coucke zou, net zoals destijds, nul euro belasting op de meerwaarde van deze transactie kunnen betalen.
De nieuwe belasting laat de rijkste één procent onaangetast, omdat zij hun vermogen en participaties doorgaans beheren via investeringsvennootschappen die onder de vennootschapsbelasting vallen en gebruik kunnen maken van de vrijstelling op meerwaarden bij de verkoop van grote participaties.
Conner Rousseau van Vooruit beweert bij hoog en laag dat het vanaf nu gedaan is dat iemand honderden miljoenen meerwaarde kan boeken, zonder dat hierop belastingen worden betaald. Zoals we met het voorbeeld van Marc Coucke hierboven hebben aangetoond is dat niet waar. Meerwaarden van zo’n caliber worden door investeringsvennootschappen afgehandeld, dat doet niemand in zijn persoonlijke naam.
Dat is om te beginnen geen toonbeeld van eerlijke belastingen. Die onbelaste meerwaarden worden immers vervolgens gebruikt om nieuwe investeringen te gaan doen, en daar weer zo veel mogelijk winst te mee te maken. Om opnieuw het voorbeeld van Coucke te gebruiken: het is dankzij de miljoenenwinst die hij maakte bij de verkoop van Omega Pharma dat hij nadien een deel van Pairi Daiza is kunnen gaan kopen, of dat nu een groot deel van het Waalse dorpje Durbuy onder zijn controle is. Als hij ooit die participaties met meerwaarde verkoopt, zal daar opnieuw geen cent belastingen op betaald worden. Op die manier kan hij jaar na jaar kapitaal in zijn investeringsvennootschap Alychlo accumuleren zonder dat hier veel belastingen betaald worden.
Als zo’n superrijke éénprocenter iets anders wil doen met dat geld dan investeren in nieuwe bedrijven, zoals een luxe-wagen kopen, dan kan dat soms, maar niet altijd, zo maar met de investeringsvennootschap. Hoewel ze zullen trachten om het vastgoed van de familie zeker ergens onder te brengen, en alles dat van dichtbij of veraf iets met het ‘management’ van de vennootschap te maken in te brengen als beroepsonkosten, zal de fiscus niet alles aanvaarden. In dat geval kan het inderdaad zijn dat Coucke voor de wagen die door de vennootschap aan hem ter beschikking gesteld wordt voor privé verplaatsingen, een belasting ‘voordeel alle aard’ moeten betalen in zijn personenbelasting. “Of nog een klassieker, het huis of het vliegtuig zit in de familiale vennootschap. Daar betaal je enkel voordeel alle aard op”, zegt professor fiscaal recht Michel Maus daarover in het Nieuwblad3. “Zo werkt het in die wereld.”
Voor grotere private investeringen beschikken de superrijken tot slot over mogelijkheden die niemand anders bezitten. Zij zijn de favoriete klanten van banken en andere financiële instellingen. Dat laat hen toe om bijna gratis geld te lenen, met als onderpand de aandelen van hun bedrijven. Oxfam beschrijft dit in haar rapport “Survival of the richest”4 als volgt:
U kunt de 'kopen, lenen, sterven'-strategie voor het vermijden van inkomstenbelasting overwegen.
“Koop eerst een actief, zoals een bedrijf. Maar in plaats van uzelf een salaris uit te betalen vanuit het bedrijf, waarop u belasting zou moeten betalen, waarom leent u geen geld van een bank of een andere derde partij tegen de waarde van dat actief? Leningen zijn immers belastingvrij! Het is voor u ook gemakkelijk om krediet te krijgen, omdat u al zeer rijk bent.
Denk er echter aan geen van uw activa te verkopen. Anders genereert u een meerwaarde-inkomen dat waarschijnlijk belast zal worden. In plaats daarvan kunt u profiteren van het feit dat de meeste landen geen belasting heffen op niet-gerealiseerde meerwaarden. Uw actief kan dus in waarde stijgen, en die extra waarde is volledig van u en onbelast zolang u het niet verkoopt. Als de aandelenkoers van Amazon bijvoorbeeld verdubbelt, verdient Jeff Bezos miljarden dollars. Maar omdat deze winst juridisch niet als inkomen wordt gezien, hoeft er geen belasting te worden betaald zolang meneer Bezos geen aandelen verkoopt.
Na een gelukkig leven, ontspannend op uw superjacht, zou u in staat moeten zijn om al uw vermogen – of het grootste deel ervan – onbelast door te geven aan uw erfgenamen wanneer u sterft. Twee derde van de landen ter wereld heeft namelijk geen erfbelasting op geld dat u aan uw kinderen geeft, en de overige landen belasten dit slechts zwak. Dit betekent dat u echt familievermogen kunt opbouwen over de generaties heen en het voor uw erfgenamen gemakkelijker kunt maken om op precies dezelfde manier als u belastingen te vermijden.”
—
Dit gaat ook voor Belgie op want de meerwaardebelasting van Arizona laat ook de niet-gerealiseerde meerwaarden ongemoeid. Hoewel het dus inderdaad kan zijn dat de allerrijksten een beetje personenbelasting moeten betalen wanneer ze hun investeringsvennootschap een loon laten uitkeren, net zoals iedereen dat moet doen, of een beetje belasting ‘voordeel alle aard’ moet betalen op goederen die het ter beschikking gesteld wordt door het bedrijf, zoals iedereen met een bedrijfswagen doet, blijft het gros van hun winst onbelast. Het is net daarom dat professor De Coster en zijn team berekenden dat de rijkste 1 procent slechts 24% belastingdruk voelen, terwijl dit voor de gemiddelde Belg 43% is. En daar gaat de meerwaardebelasting weinig aan veranderen.
1 https://gabriel-zucman.eu/files/SYZ2021.pdf
2 Dat zien we in de jaarrekening van Alychlo. In 2015 toont die een uitzonderlijke "Meerwaarden bij de realisatie van vaste activa" van 903 miljoen euro en slechts ongeveer 3,8 miljoen euro belasting. Ze hebben dus veel winst gemaakt en amper belastingen betaald. Merk op dat 903 miljoen euro minder is dan de totale winst van 1,45 miljard euro die met de verkoop gemoeid was. Dat is omdat een deel van de beloning voor Coucke bestond in een aandelenpakket in Perrigo, het Amerikaanse bedrijf dat Omega Pharma gekocht had.
3 https://www.nieuwsblad.be/politiek/superrijken-ontspringen-de-meerwaardebelasting/74985762.html
