Israël, de gewapende arm van de Navo in het Midden-Oosten
Op 17 juni 2025 zei de Duitse bondskanselier Friedrich Merz, in de marge van de G7-top in Canada, aan de Duitse televisie: “Dat is het vuile werk dat Israël voor ons allemaal opknapt.” Die uitspraak, enkele dagen na de Israëlische aanvallen op Iran, lichtte een tip van de sluier over een zorgvuldig verborgen strategische realiteit: de rol van Israël als militair verlengstuk van de Navo in het Midden-Oosten.
door David Pestieau
De uitspraak van Merz was niet zomaar een onbezonnen opmerking, maar bevestigde formeel wat we al tientallen jaren constateren: Israël fungeert als regionale politiemacht voor Europa en de Verenigde Staten — het voert militaire operaties uit die de Europese staten zelf niet kunnen of willen uitvoeren.
Het “vuile werk”: een strategische taakverdeling
De uitspraak van Merz was niet enkel een bekentenis, maar ook een blijk van dankbaarheid. In datzelfde interview betuigde de bondskanselier zijn “grote respect” voor de moed van het Israëlische leger en rechtvaardigde hij de militaire acties tegen een regime dat, zo zei hij, “dood en vernieling over de wereld heeft gebracht”. Zonder die interventie, voegde hij eraan toe, zou het Westen “nog maanden of jaren het terrorisme van dat regime hebben moeten ondergaan, dat misschien zelfs een kernwapen had ontwikkeld”.1
Die strategische taakverdeling komt bijzonder scherp tot uiting in de campagne tegen het Iraanse nucleaire programma. Terwijl de Europese diplomatie — Duitsland, Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk — zich jarenlang bezighield met moeizame onderhandelingen in Wenen, zorgde Israël voor militaire en clandestiene druk: de Stuxnet-cyberaanval, de liquidatie van wetenschappers, de vernietiging van kerninstallaties. Europa profiteerde stilzwijgend van die acties — Iran verscheen verzwakt aan de onderhandelingstafel — zonder zelf de verantwoordelijkheid te dragen of het risico op vergelding te lopen. De Europese veroordelingen van Israëls methoden bleven formeel en vrijblijvend, want het gemeenschappelijke strategische doel was bereikt.
Hetzelfde doet zich voor in Libanon en Syrië, waar herhaalde Israëlische luchtaanvallen Hezbollah treffen — een organisatie die door de Europese Unie als terroristisch wordt bestempeld.
De kloof tussen woorden en daden onthult hier een stilzwijgende goedkeuring: ondanks het herhaald verbaal veroordelen van Israëlische militaire operaties, volgen er haast nooit wezenlijke significante economische sancties of wapenembargo's. Voor waarnemers toont die spanning tussen publieke kritiek en feitelijke samenwerking aan dat Europa de methoden van Israël officieel afwijst om zijn imago als verdediger van het internationaal recht hoog te houden, maar stiekem tevreden is met de strategische resultaten.
Een geïnstitutionaliseerd strategisch partnerschap
Deze taakverdeling berust niet op een informeel akkoord, maar op een solide institutionele architectuur. Israël is sinds 1994 een partner van de NAVO, geïntegreerd in het Mediterrane Dialoogprogramma van het bondgenootschap. In 2017 kreeg Israël zelfs een permanente diplomatieke missie bij het NAVO-hoofdkwartier in Brussel. Sindsdien is de samenwerking aanzienlijk uitgebreid: cyberveiligheid, nieuwe technologieën, weerbaarheid tegen klimaatverandering en de bestrijding van hybride dreigingen maken nu deel uit van een breed gedeeld strategisch kader.
In januari 2023 werd president Isaac Herzog het eerste Israëlische staatshoofd dat de Noord-Atlantische Raad toesprak. De Navo verklaarde toen: “De Navo en Israël werken al bijna dertig jaar samen […]. In het voorbije jaar is die samenwerking verder verdiept.”2
Deze geleidelijke integratie maakt Israël tot wat in een rapport van het Israëlische instituut Mitvim omschreven wordt als een "niet-officieel lid van de Navo". Lidstaten kochten al voor miljarden dollars aan Israëlische wapens – waaronder het Arrow 3-raketafweersysteem dat voor 3,5 miljard dollar aan Duitsland is verkocht – alsook kamikazedrones en antidronesystemen. De Navo is bijzonder geïnteresseerd in het gebruik van kunstmatige intelligentie door Israël, in het bijzonder het "Lavendel"-programma, dat een centrale rol zou spelen bij de selectie van Palestijnse doelwitten tijdens de bombardementen in Gaza.3
Gaza als laboratorium: technologieën getest voor de Navo
Het bezoek van admiraal Rob Bauer, voorzitter van het Militair Comité van de Navo, aan de grens met Gaza op 27 en 28 september 2023 — minder dan twee weken voor de gebeurtenissen van 7 oktober — illustreert die samenwerking treffend. Brigadegeneraal Avi Rosenfeld liet hem de capaciteiten zien van de Gaza Divisie, waaronder het gebruik van kunstmatige intelligentie en robotica om grensovergangen te bewaken, evenals specifieke expertise in de strijd tegen ondergrondse terroristische activiteiten.4
Waarop admiraal Bauer zei: "Het vermogen om te vechten in de oorlogen van vandaag en zich voor te bereiden op die van morgen is essentieel voor de afschrikkings- en defensiehouding van de Navo. Samenwerken met Israël, onze nauwe partner, om opkomende veiligheidsuitdagingen het hoofd te bieden en innovatieve militaire capaciteiten te ontwikkelen, stelt zowel Israël als de Navo in staat zijn militaire voorsprong op tegenstanders te behouden.”5
Zoals Naomi Klein al analyseerde in haar beroemde boek ‘De Shockdoctrine’, was Israël een pionier in de veiligheidsindustrie, met naar schatting 350 bedrijven die zich toeleggen op binnenlandse veiligheids- en bewakingstechnologie. “Jonge Israëlische soldaten doen tijdens hun verplichte militaire dienst ervaring op met surveillancesystemen en netwerktechnologieën, om die vervolgens na hun diensttijd om te zetten in commerciële ondernemingen”, schrijft Naomi Klein.
Deze permanente oorlogseconomie is een economisch model geworden. (Lees hierover: Stop de militarisering bij ons, om de Israëlische genocidemachine een halt toe te roepen)
De strategische heroriëntatie na de oorlog in Oekraïne
De oorlog in Oekraïne heeft deze taakverdeling in een stroomversnelling gebracht.
De Europese Navo-landen heroriënteerden hun middelen massaal naar het oosten, tegen de “Russische vijand”. De verwachte toetreding van Zweden en Finland versterkte deze oostelijke oriëntatie nog. Die heroriëntatie betekent onvermijdelijk dat de aandacht voor het Middellandse-Zeegebied afneemt, aangezien de financiële, veiligheids- en personele middelen van de Navo beperkt zijn.7
In dat kader wordt de rol van Israël als “veiligheids-onderaannemer” van de Navo nog belangrijker. Zoals het Mitvim-rapport stelt: “Aangezien de Europese Navo-lidstaten ervoor kiezen hun aandacht naar het noorden en oosten te verleggen, terwijl de Verenigde Staten zich concentreren op China en dus op de Indo-Pacifische regio, zou de versterking van de samenwerking met bondgenoten in het Midden-Oosten en het Middellandse Zeegebied voor de Navo een ‘goede vervanging’ vormen.”8
De samenwerkingsverbanden tussen Israël, de Verenigde Arabische Emiraten, Marokko en Egypte, het kanaal tussen Turkije en Israël, en de alliantie tussen Israël, Griekenland en Cyprus zijn allemaal netwerken die de Navo gedeeltelijk kunnen vervangen in de regio — en die fungeren als onderaannemers van de Navo en de Verenigde Staten.9
VRT-journaliste Inge Vrancken zei op 15 juni 2025 dat de Europese Unie terughoudend is om sancties op te leggen aan Israël “omdat ze vreest dat Israël niet langer inlichtingen zal delen met EU-landen, wat belangrijk is in andere conflicten”.10 Die afhankelijkheid van Israëlische inlichtingen is strategisch van aard. Israël onderhoudt al lange tijd een nauwe samenwerking met de Amerikaanse inlichtingendiensten, evenals een goed uitgebouwde coördinatie met verschillende Europese landen. De uitbreiding van dat netwerk betekent dat Israëlische analyses en beoordelingen nu worden opgenomen in de Navo-rapporten die naar de ministeries van Defensie van alle lidstaten worden gestuurd.11
Via de Navo afstemmen op een pro-Israëlische koers
Deze toenemende integratie roept fundamentele vragen op over de soevereiniteit van de Navo-lidstaten. Al twee jaar lang steunt het Navo-hoofdkwartier openlijk de Israëlische militaire agressie in Gaza, ondanks meningsverschillen tussen Europese regeringen — zo hebben Spanje en Slovenië bijvoorbeeld hun medeleven met de Palestijnen uitgesproken.
Op die manier neemt de Navo steeds vaker bevoegdheden over die normaal tot de nationale regeringen behoren: begroting (met de druk om de militaire uitgaven te verhogen), oorlog, binnenlandse ordehandhaving, wetenschappelijke onderzoek, onderwijs en diplomatie.
De uitspraak van Friedrich Merz was geen uitschuiver: het was een bekentenis. Ze bevestigde wat de institutionele structuur, de financiële stromen en de operationele samenwerking al jaren aantonen: Israël vervult de rol van regionale politieagent van de Navo in het Midden-Oosten, waardoor de Europese landen kunnen profiteren van militaire resultaten die ze politiek zelf niet zouden kunnen dragen. Die taakverdeling is sinds de oorlog in Oekraïne alleen maar intensiever geworden: de Europese Navo-landen richten hun middelen op het oosten, terwijl de Verenigde Staten zich concentreren op de insluiting van hun strategische rivaal China, waardoor Israël de mediterrane flank van de alliantie overneemt.
Deze realiteit roept kritische vragen op over democratische soevereiniteit, politieke verantwoordelijkheid en het respect voor het internationaal recht. Ze toont aan hoe de Navo zich aan democratische controle onttrekt, door essentiële militaire functies uit te besteden aan een niet-lidstaat — terwijl ze tegelijk blijft profiteren van technologieën die in Gaza op Palestijnse bevolkingen worden getest. Het “vuile werk” waar Merz over sprak, verwijst dus niet enkel naar militaire aanvallen: het beschrijft een volledig systeem van uitbestede geweldstoepassing dat het Westen in staat stelt zijn strategische belangen te behouden, terwijl het tegelijkertijd de schijn ophoudt het internationaal recht te respecteren.
Verklaring van Friedrich Merz, ZDF, 17 juni 2025.
NATO, "NATO and Israël", 2022, https://www.nato.int/cps/fr/natohq/news_209234.htm
Over het ‘Lavendel’-programma "Lavendel", zie de podcast van Peter Mertens, Kantelpunt, aflevering #3
NATO, « Visite du président du Comité militaire de l'OTAN à la frontière de Gaza », 27-28 septembre 2023, https://www.nato.int/cps/fr/natohq/news_218698.htm
ibid.
Naomi Klein, "The Shock Doctrine", p. 435-36
Mitvim Report, "Israel and NATO", november 2022, sectie "Changes within NATO".
Mitvim-rapport, sectie "Boots on the ground".
ibid.
Inge Vrancken, VRT, "De zevende Dag", 15 juni 2025, geciteerd in het brondocument.
Mitvim-rapport, sectie "Intelligence sharing".
